web statistics
Μονή Χώρας. Κοίμηση της Θεοτόκου.
Στην απόγνωση και την αγωνία μου η Παναγία μου στέκεται. Για το Θεό είναι τόσο το δέος μου που δεν μπορώ να φέρω την εικόνα Του μπροστά μου και μου φαίνεται μακρινή η φωνή Του.
Την Παναγία όμως τη νιώθω δίπλα μου, το ξέρω ότι με ακούει, τη βλέπω με τη βυσσινί μαντήλα της μπροστά μου και το πιστεύω ότι θα με βοηθήσει. Κι άλλοι πρέπει να νιώθουν έτσι. Να τη νιώθουν τόσο κοντά τους που της προσδίδουν το επίθετο του τοπωνυμίου της γειτονιάς τους, του τόπου που έκτισαν την εκκλησιά της.
Η Χοζοβιώτισα, η Κακαβιώτισα, η Πανωχωριανή, η Παναγία του Γαβρά, του Λιβαδιού, της Κουμάνας, της Βλαχέρνας. Εννοούν την Παναγιά τη ντόπια, τη δική μας. Όλο το Αιγαίο και η ηπειρωτική Ελλάδα βρίθουν από εκκλησιές, ξωκλήσια και μονές αφιερωμένες στην Παναγιά. Τόσο οικεία τη νιώθουμε που σε αυτήν έχουμε αφιερώσει τους περισσότερους ναούς.
Το έργο της συντήρησης
Πουθενά αλλού δεν έτυχε να δω με τόσο ρεαλισμό και συναισθηματισμό να απεικονίζονται σε ψηφιδωτά οι διαδοχικές περίοδοι της ζωής της Παναγίας, όσο στη Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη. Όταν οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Πόλη κάλυψαν με κονίαμα όλες τις αγιογραφίες των εκκλησιών και τις μετέτρεψαν σε τζαμιά.
Το 1948 η Τουρκική κυβέρνηση επέτρεψε στο Αμερικανικό Βυζαντινό Ινστιτούτο να αποκαλύψει τα ψηφιδωτά και τις αγιογραφίες της Μονής της Χώρας και να τα συντηρήσει. Οι εργασίες ξεκίνησαν υπό την επίβλεψη του Thomas Whittemore, ενώ μετά το θάνατό του συνεχίστηκαν από τον Paul Underwood και τον J.W. Hawkins μέχρι το 1959.
Η Μονή της Χώρας έκτοτε λειτουργεί ως Μουσείο, δίνοντας μας ένα μοναδικό ολοκληρωμένο δείγμα της εκκλησιαστικής τέχνης των τελευταίων χρόνων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Εντυπωσιάζει τους μελετητές το γεγονός ότι παρά την εδαφική συρρίκνωση και την οικονομική παρακμή του Βυζαντίου η τέχνη ανθίζει και αριστουργήματα δημιουργούνται.
Η ζωή της Παναγίας σε ψηφιδωτά
Εάν θέλει κανείς σήμερα να νιώσει κάτι από το μεγαλείο του Βυζαντίου, δεν πρέπει να παραλείψει μια επίσκεψη στη Μονή της Χώρας. Ο ρεαλισμός, η εκφραστικότητα, η απεικόνιση της συναισθηματικής φόρτισης, η λαμπρότητα και η αρμονία των χρωμάτων, η πλαστικότητα των σωμάτων, η απόδοση των λεπτομερειών των πτυχώσεων των ενδυμάτων χαρακτηρίζουν τα ψηφιδωτά που αφηγούνται την ιστορία της ζωής της Παναγίας.
Συρρικνωμένος ο Ιωακείμ δίπλα σε ένα βάτο στην έρημο με την απόγνωση στο πρόσωπό του, διότι δεν μπόρεσαν να συλλάβουν παιδί. Ευχάριστα ξαφνιασμένη η Άννα στην είδηση του αγγέλλου ότι θα γεννήσει τη Μητέρα του Ιησού.
Πουθενά αλλού στη βυζαντινή τέχνη δεν έχω δει πιο συγκινητικό εναγκαλισμό από αυτόν εδώ του Ιωακείμ και της Άννας, όταν η Άννα του ανακοινώνει ότι θα γεννήσει μωρό. Ακολουθεί η απεικόνιση της μικρής Μαρίας στην αγκαλιά των δυο γονιών της, που την κρατούν τρυφερά. Η Παναγία, σα μικρό κοριτσάκι κάνει τα πρώτα της βήματα προς την Άννα, που την προσκαλεί στην αγκαλιά της, ενώ ένας άγγελος της παραστέκεται.
Ο Ιωακείμ ευλαβικά να την παραδίδει στο ναό. Τέλος στην απεικόνιση της Κοίμησής της οι Απόστολοι και γυναικείες μορφές σκύβουν ταπεινά προς το μέρος της Θεοτόκου, ενώ ο Χριστός εν μέσω αγγέλων ανεβάζει προς τον ουρανό την ψυχή της.
Ο κτήτωρας Θεόδωρος Μετοχίτης
Πάνω από τη θύρα ανάμεσα στον εσωνάρθηκα και τον κυρίως ναό απεικονίζεται ο Θεόδωρος Μετοχίτης να προσφέρει στον Ένθρονο Χριστό το σχέδιο του ναού. Σε αυτόν οφείλονται οι τοιχογραφίες και ο μοναδικής τέχνης ψηφιδωτός διάκοσμος της Μονής της Χώρας. Αυτός επέλεξε τους καλλιτέχνες -άγνωστους σε μας- και το εικονογραφικό πρόγραμμα.
Τότε ήταν παντοδύναμος Μέγας Δουξ, αξίωμα εφάμιλλο του σημερινού πρωθυπουργού, η μοίρα όμως του επεφύλασσε εξόριστος να παρακαλέσει να του επιτραπεί να υπηρετήσει ως απλός μοναχός στην αγαπημένη του Μονή.
Ο ναός είχε κτιστεί ανάμεσα στο 1077-81 από την πεθερά του Αλέξιου Α΄ Κομνηνού, τη Μαρία Δούκαινα, στη θέση παλιότερων του 6ου και 9ου αιώνα, υπέστη όμως σοβαρές ζημιές από σεισμό και επισκευάστηκε το 1120 από τον Ισαάκιο Κομνηνό. Ο Θεόδωρος Μετοχίτης συνέχισε και ολοκλήρωσε το έργο της ανακαίνισης (1316-1321).
Ως γόνος αριστοκρατικής οικογένειας είχε λάβει εξαιρετική μόρφωση, ώστε μόλις σε ηλικία 20 χρονών, από το 1290, μπήκε στην υπηρεσία του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ και το 1315 έγινε και πρωθυπουργός. Τότε δεν ανακαίνισε μόνο τη Μονή.
Έκτισε νοσοκομείο και κληροδότησε στη Μονή την αξιόλογη συλλογή των βιβλίων του, καθιστώντας την σπουδαστήριο και πόλο έλξης πολλών λογίων της εποχής. Ο ίδιος ήταν πανεπιστήμων, ένας από τους σημαντικότερους βυζαντινούς συγγραφείς, που έχει γράψει μελέτες πάνω σε πολλά έργα του Αριστοτέλη και του Πτολεμαίου. Αναπόφευκτα ενεπλάκη στη σύγκρουση μεταξύ Ανδρόνικου Β΄ και Ανδρόνικου Γ΄.
Όταν επεκράτησε ο τελευταίος, η περιουσία του δημεύτηκε και εξορίστηκε στο Διδυμότειχο (1328). Ζήτησε να του επιτραπεί να αποσυρθεί ως μοναχός στο έργο της ζωής του, στη Μονή της Χώρας. Εκεί έζησε τον τελευταίο χρόνο της ζωής του, διότι πέθανε στις 13 Μαρτίου 1332.
Η τελευταία λιτανεία
Η Μονή της Χώρας κατείχε ιδιαίτερη θέση στη ζωή των κατοίκων της Πόλης. Η μία από τις δύο λιτανείες που πραγματοποιούνταν στην Πόλη αφορούσε την περιφορά της εικόνας της Παναγίας της Οδηγήτριας, έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, από τη Μονή της Χώρας. Συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια της νηστείας του Πάσχα η εικόνα έμενε στο παλάτι.
Τη Δευτέρα της Διακαινησίμου γινόταν λιτανεία και μετά το πέρας της η εικόνα εναποτίθετο στη Μονή της Χώρας για προσκύνηση. Αυτή μάλιστα είναι η εικόνα που περιέφεραν στα τείχη πριν την Άλωση για να εμψυχώσουν τους πολιορκούμενους. Όταν καταλήφθηκε η Πόλη, οι Οθωμανοί λεηλάτησαν τη Μονή της Χώρας και κατακομμάτιασαν την εικόνα της Παναγίας.
Η Δρ. Δήμητρα Καμαρινού είναι αρχαιολόγος – φιλόλογος με μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια Wurzburg και Bochum της Γερμανίας και μεταδιδακτορικό στη Βρετανική Σχολή Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ Επιστημών της Αγωγής. Εχει πλούσιο ερευνητικό και συγγραφικό έργο και έχει τιμηθεί με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.
πηγη.https://www.ekirikas.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου