Κυριακή 19 Ιανουαρίου 2014

Παναγία η Μελικιώτισσα…55 σφαίρες σε μια εικόνα


web statistics


milekiotissa.jpg
Μισό αιώνα μετά, οι κάτοικοι της Μελίκης, στην Ημαθία ξαναζούν το θαύμα...
Το θαύμα της δικής τους Παναγίας, που έσωσε το χωριό και εκατοντάδες ψυχές από τον θάνατο την περίοδο του Εμφυλίου.
Η εικόνα της Παναγιάς της Μελικιώτισσας, που ήταν «κρυμμένη» για περισσότερο από 50 χρόνια, «εμφανίστηκε» και πάλι.
Αυτή τη φορά στα χέρια του νέου εφημέριου του Ναού της Αγίας Παρασκευής, του πατέρα Γεωργίου. Οι κάτοικοι της περιοχής αντιμετωπίζουν την επανεμφάνιση της ως σημάδι από τον Θεό ότι δεν τους έχει εγκαταλείψει.
Όπως λένε, η εικόνα παραμένει και σήμερα θαυματουργή. Ο λαογράφος και δημοσιογράφος Γιώργος Μελίκης σε ανύποπτο χρόνο είχε καταγράψει το ιστορικό συμβάν και το έχει συμπεριλάβει στην έρευνα του ως το ανεξήγητο περιστατικό το οποίο κανείς από τους πρωταγωνιστές που το έζησαν δεν ξέχασε ποτέ.
Το θαύμα
Η σπάνια μορφή της Παναγίας, που μαγνητίζει όποιον την αντικρίζει για πρώτη φορά, είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό που κάνει την εικόνα ξεχωριστή. Το πρώτο που θα δει κανείς κι αυτό που οι Μελικιώτες αποκαλούν θαύμα είναι οι 55 σφαίρες που φέρει παντού η εικόνα, εκτός από το πρόσωπό της, που παρέμεινε αλώβητο.
Ήταν 17 Μαρτίου του 1947. Ο εμφύλιος είχε αιματοκυλίσει την περιοχή. Στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου, μερικές δεκάδες στρατιώτες-ορισμένοι μιλούν για 55 ψυχές μαζί με παιδιά και γυναίκες αναζήτησαν καταφύγιο για να προστατευτούν από τη μανία του πολέμου.
Κάποιος τους πρόδωσε. Πριν φτάσει το χάραμα, ακούστηκαν οι πρώτοι πυροβολισμοί. Είχε προηγηθεί η προσπάθεια των ανταρτών να σπάσουν την ξύλινη πόρτα της παλιάς εκκλησίας. Στάθηκε αδύνατο. Τότε άρχισαν να πυροβολούν κατά ριπάς. Όταν άδειασαν τα όπλα τους, μπήκαν στον ρημαγμένο ναό και έμειναν ... άφωνοι με όσα αντίκρισαν. Κανείς από τους στρατιώτες και όσους βρίσκονταν μέσα δεν έπαθε το παραμικρό. Όλες οι σφαίρες βρίσκονταν πάνω στην εικόνα της Παναγίας, που στόλιζε το τέμπλο. Μοναδικό σημείο όπου δεν υπήρχε ούτε μια σφαίρα ήταν το πρόσωπο της Θεοτόκου που εξακολούθησε να κοιτάζει τους πάντες με αγάπη.
πηγή

Δευτέρα 13 Ιανουαρίου 2014

H «ξενιτεμένη» Παναγιά του Χάνδακα !


web statistics


«Πλιό παρακάλια δε γροικώ 
κʼ εσφάγηκʼ η καρδιά μου
κʼ εμίσεψες, Παρθένα μου, Μεσοπαντίτισσά  μου»
  Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής

Santa Maria de salute, Venice

13 Ιανουαρίου, μια μεγάλη γιορτή για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς , αυτή της Παναγιάς της Μεσοπαντίτισσας, που λατρεύτηκε στηνCandia ή στον Χάνδακα για πολλούς αιώνες μέχρι και την περίοδο της Τουρκοκρατίας και ας είχε ξενιτευτεί η εικόνα της μακριά από την πόλη που τιμήθηκε όσο πουθενά μέχρι τότε… Λένε πως πήρε τ΄όνομα της επειδή τη γιόρταζαν στο μεσοδιάστημα από τις γιορτές των Χριστουγέννων ως την Υπαπαντή.
Μια παράδοση θέλει τούτη την εικόνα την «ξενιτεμένη»  της Παναγιάς της Μεσοπαντίτισσας να ήρθε στην Κρήτη τον καιρό της εικονομαχίας  από τους πιστούς για να την σώσουν από το μένος των εικονομάχων. Την έφτιαξαν λένε αγιογράφοι, ίσως ο ίδιος ο Ευαγγελιστής Λουκάς ,  και στη συνέχεια βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όμως κάνεις δεν είναι σίγουρος για τούτη δω την καταγωγή της. Μια άλλη ιστορία λέει πως ήταν κειμήλιο του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Τίτου της Γόρτυνας και πως την έσωσαν οι κάτοικοι μαζί με την κάρα του Αγίου Τίτου πάνω στις κορυφές της Ίδης όταν ήρθαν στο νησί οι Σαρακηνοί στα 825μ.Χ. Η πιο τεκμηριωμένη απόδειξη είναι πως ήταν στην Κρήτη στο β΄ μισό του 14ου αιώνα που οι Κρήτες ορκίστηκαν πίστη και αφοσίωση στη Γαληνότατη Δημοκρατία της Βενετίας  μπροστά στην εικόνα της. Από τότε κοσμούσε τον ιερό Ναό του Αγίου Τίτου του Χάνδακα κι εκεί έμεινε ως τον Αύγουστο  περίπου του 1669 που φυγαδεύτηκε μαζί με την κάρα και άλλα κειμήλια της πόλης από τους Ενετούς στην Βενετία για να σωθούν από τα χέρια των Τούρκων.  Ο Francisco Morossini  την φόρτωσε μαζί με χίλιους δυο « θησαυρούς» στα πέντε πλοία που ξεκίνησαν ένα πρωί από το λιμάνι του Χάνδακα  για να καταφέρουν να φτάσουν μόνο τα τρία στον προορισμό τους έχοντας μέσα την πολύτιμη εικόνα της Παναγιάς , της αιώνιας Μάνας που κρατά αγκαλιά τον Γιό της. Από τότε αν και τοποθετήθηκε αρχικά στον Ναό του Αγίου Μάρκου  με ειδικό διάταγμα της Γερουσίας μεταφέρθηκε και βρίσκεται  οριστικά στο Ναό της Santa Maria Della Salute στο Μεγάλο Κανάλι της Βενετιάς.

Για το χτίσιμο της εκκλησίας που είναι αφιερωμένη στην Παναγία της Υγείας  λένε πως ευθύνεται η μεγάλη επιδημία της πανούκλας   το καλοκαίρι του 1630 και που κράτησε  μέχρι το 1631 και που σκότωσε σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού. Στην πόλη 46.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους , ενώ στην λιμνοθάλασσα ο αριθμός ήταν πολύ μεγαλύτερος περίπου 94.000. Άρχισαν οι προσευχές και οι λατανίες  και πίστεψαν πως μόνο η Παναγία κατάφερε να ανακόψει το θανατικό. Η  Ενετική Γερουσία στις 22 Οκτωβρίου 1630, αποφάσισε ότι μια νέα εκκλησία θα κατασκευαστεί  στην Παναγία που θεωρήθηκε  προστάτης της Βενετίας .Αποφασίστηκε, επίσης, ότι η Γερουσία θα επισκέπτεται  την εκκλησία κάθε χρόνο στις 21 Νοεμβρίου αφού θα ήταν αφιερωμένη στη γιορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου  και η ονομασία της θα ήταν  Festa della Madonna della Salute . Αυτό περιελάμβανε διέλευση από το Μεγάλο Κανάλι σε μια ειδικά κατασκευασμένη πλωτή γέφυρα και εξακολουθεί να είναι ένα σημαντικό γεγονός στη Βενετία  ακόμα και ως τις μέρες μας. Σ αυτόν τον ναό σε περίοπτη θέση τοποθετήθηκε η εικόνα της Παναγίας της Μεσοπαντίτισσας ανάμεσα σε εικόνες μεγάλων ζωγράφων.



Εκκλησία Αγίου Τίτου (2 αντίγραφα)

Η ιστορία της εικόνας στα χρόνια των Ενετών στηνCandia είναι λίγο πολύ γνωστή. Μια άλλη παράδοση θέλει την Παναγία  να μεσολαβεί σε σύναψη ειρήνης ανάμεσα στους δύο λαούς και εξαιτίας αυτού του γεγονότος να παίρνει την προσωνυμία Μεσοπαντίτισσα. Λατρευόταν από τους Χριστιανούς σχεδόν καθημερινά από το 1379 και κάθε Τρίτη σύμφωνα με μια παλιά συνήθεια γινόταν λιτανεία  στις γειτονιές και τα σοκάκια της πόλης για να ευλογήσει τα σπίτια και τις εργασίες των ανθρώπων . Ήταν επικαλυμμένη με χρυσά και ασημένια φύλλα και στολισμένη με πολύτιμα πετράδια και κατά την περιφορά της την ακολουθούσαν πάρα πολλές γυναίκες ξυπόλητες εκπληρώνοντας έτσι τάματα. Οι πιστοί προσέφεραν ελεημοσύνες.

Ο Γερμανός περιηγητής Wolfgand Stockman, όταν είχε επισκεφτεί την Κρήτη στα 1606, γράφει στα ταξιδιωτικά του κείμενα του πως χάρη στις θαυματουργικές ιδιότητες της εικόνας όταν στο νησί υπήρχε μεγάλο πρόβλημα λειψυδρίας με δεήσεις και προσευχές σ αυτήν πάντα ερχόταν η πολυπόθητη βροχή. Οι καθολικοί πάλι, γράφει, πίστευαν και λάτρευαν την εικόνα όπως φαίνεται και από  μια επιστολή του Δούκα της Κρήτης στα τέλη του 16ου αιώνα, που  ο ανώτατος διοικητικός αξιωματούχος της Κρήτης ενημέρωνε τον Δόγη της Βενετίας πως η Παναγιά είχε κάνει το θαύμα της και είχε θεραπεύσει έναν ανάπηρο στρατιώτη από το Μιλάνο.

Ο περίφημος κρητικός ποιητής Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής γράφει στον έμμετρο κρητικό του πόλεμο :
«Και τη Μεσοπαντίτισσαν όλοι παρακαλούσα,
την Τρίτη που τη βγάνασι μʼ ευλάβεια ʼκλουθούσα,
κʼ ελέγασι: “Παρθένα μου, τώρα βοήθησέ μας,
κι άγωμε ομπρός εις το Χριστό, συχώρεση έπαρέ μας”.»


Λιτανεία γινόταν επίσης κατά την ημέρα κάποιας μεγάλης γιορτής. Η εικόνα ήταν ένα σύμβολο ομόνοια ς και συμφιλίωση ανάμεσα σα σε Λατίνους και Κρητικούς για αυτό και  σ΄αυτές τις λιτανείες ήταν  ακολουθούμενη και από Ορθόδοξους αλλά και από Καθολικούς. Η περιφορά της συνεχίστηκε και στη διάρκεια της πολιορκίας. Σʼ αυτήν προσεύχονταν οι κάτοικοι του Χάνδακα για να τους βοηθήσει νʼ αντέξουν, όπως περιγράφει χαρακτηριστικά ο Μπουνιαλής.


 «Δέομαι με τα δάκρυα, Θεέ, απάκουσέ με,
κι από τα τόσα βάσανα οπού ʼχω λύτρωσέ με
εις τʼ άδικο που μʼ εύρηκε τόσους καιρούς και χρόνους
 κʼ έχω πληγές εις την καρδιά αμέτρητες και πόνους.
Κʼ εσύ, ω υπερθαύμαστη κυρία Μαριάμ μου,
 ξελύτρωσέ με τη φτωχή, Μεσοπαντίτισσά μου∙

 Η Χρύσα Μαλτέζου σε έρευνα και κείμενό της, γράφει πως την περίοδο του Κρητικού Πολέμου η περιφορά της εικόνας γινόταν δύο φορές την εβδομάδα κάθε Τρίτη και Σάββατο. Επίσης με απόφαση της Τοπικής Διοίκησης του νησιού στα 1539 είχε παραχωρηθεί, χωρίς να διευκρινίζονται οι λόγοι στους κατοίκους του χωριού Αμπρούσα που βρισκόταν στα περίχωρα του Χάνδακα να έχουν μόνο αυτοί το προνόμιο και δικαίωμα να σηκώνουν την εικόνα της για την περιφορά της. Στο διάστημα της θητείας τους οι οκτώ χωρικοί που επιλέγονταν είχαν απαλλαχθεί από κάθε είδους αγγαρεία.                                                                                                               

Μάλιστα , αναφέρει, πως υπάρχουν ακόμα και ονόματα στα αρχεία που διασώθηκαν αυτών που μετέφεραν την θαυματουργή εικόνα και πως πολλοί από αυτούς παραμονές της Τούρκικης ολοκληρωτικής κατάκτησης του Χάνδακα λόγω τρομερού πανικού αλλαξοπίστησαν, πέρασαν στο άλλο στρατόπεδο κι ας ήταν εκλεγμένοι χωρικοί που υποβάσταζαν την εικόνα.
21 Νοεμβρίου 1966 Venice

Από τις ελεημοσύνες  που μαζεύονταν κατά τη διάρκεια της λιτανείας μαζεύονταν αρκετά μεγάλα χρηματικά ποσά και χαρακτηριστική είναι  η αναφορά σε ένα γεγονός του 1659 που ο θησαυροφύλακας του ναού του Αγίου Τίτου που διαχειριζόταν όλα τα χρήματα , έδωσε κατόπιν εντολή του αρχιεπισκόπου GiovanniQuerini , 100 ρεάλια  σαν δάνειο στον  Γενικό προνοητή  Barbaro.

Η σύνδεση του Αγίου Τίτου με την εικόνα της Παναγίας της Μεσοπαντίτισσας  φαίνεται από το λάβαρο του Francisco Morossini  με τις παραστάσεις που εικονίζονται πάνω του και που σήμερα φυλάσσεται στο Μουσείο Correr της Βενετίας.

Τις παραμονές του μισεμού της εικόνας και λίγο πριν την οριστική παραδοση του Χάνδακα στους Τούρκους  ο Μπουνιαλής γράφει:


«Άδειασαν την Τριμάρτυρο και τʼ άλλα όλα εκείνα
και το Χριστό του Κεφαλά, κι Αγιάν Αικατερίνα.
Το Άγιον Αίμα πιάνουσι τότες και κασελιάζου,
και τη Μεσοπαντίτισσα και λείψανα φυλάσσου∙
τους Άγιους Δέκα να χαλούν, κι όσες εικόνες ήτο
τρίγυρα εκεί στην εκκλησά που λέγαν Άγιο Τίτο».


Σήμερα πια στην πόλη μας το Ηράκλειο η εικόνα της Παναγίας της Μεσοπαντίτισσας υπάρχει μόνο σε αντίγραφα. Δύο βρίσκονται στην εκκλησίατου Αγίου Τίτου και ένα στο μικρό του  παρεκκλήσι που είναι αφιερωμένο στη μνήμη της. Βρίσκεται στην οδό Κόσμων και Θησέως και κτίστηκε το 2006 με δαπάνη των Χαρίτωνος και Μαλβίνας Παπαδάκη.

Γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 13 Ιανουαρίου… σαν σήμερα!

ΠΗΓΕΣ :



 “Περί την χρονολόγησιν της εικόνος Παναγίας της Μεσοπαντιτίσσης”,Μαρία Θεοχάρη, Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών

 Ιστορία της Κρήτης, Θεοχάρη Δετοράκη, 1990

Η τελευταία περίοδος της πολιορκίας του Μ. Κάστρου, Ν.Στυαρινίδη,1979

Ο Κρητικός Πόλεμος 1645-1669, Χρυσούλα Τζομπανάκη, 2008

Ενοριακό Δελτίο Ιερά Αρχιεπισκοπής Κρήτης – Ενορία Αγίου Τίτου, 2007

«Κι εμίσεψες Παρθένα μου», Χρύσα Μαλτέζου, εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Μαρίνου Τζάνε Μπουνιαλή του Ρεθυμναίου, “Ο Κρητικός Πόλεμος 1645-1669”, επιμέλεια Στυλιανός Αλεξίου – Μάρθα Αποσκίτη, εκδόσεις Στιγμή, 1995,

Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ 

Χάνδακας, η πόλη και τα τείχη, Χρυσούλα Τζομπανάκη, ΕΚΙΜ 1996
ΠΗΓΗ.ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΗΣ

Παρασκευή 10 Ιανουαρίου 2014

Η Παναγιά έβαλε το λιβάνι για την λειτουργία.... (αληθινή ιστορία)


web statistics


Εκείνο το ανοιξιάτικο πρωινό η θεία Κούλα ξύπνησε με τα κοκόρια κι άρχισε να ετοιμάζεται για τη λειτουργία που θα έκανε μαζί με τη μητέρα της, τη γιαγιά Χρυσούλα, στο ξωκλήσι της Παναγίας του Σκουπέρη.


Είχανε από μέρες κανονίσει με τον παπά-Δημήτρη τη μέρα και την ώρα της λειτουργίας, μέρα καθημερινή. Αυτός θα πήγαινε στο ξωκλήσι με το γαϊδούρι του, αυτές ποδαρόδρομο. 

Μάνα και κόρη είχανε από τότε συνεννοηθεί ποια από τα χρειαζούμενα της λειτουργίας θα έπαιρνε μαζί της η καθεμιά: Η μάνα θα έπαιρνε το μπουκάλι με το γλυκό κρασί για τη θεία κοινωνία, το λάδι και το πρόσφορο. Η κόρη τα κεριά, τα λουμίνια, τα σπίρτα, το λιβάνι, τα καρβουνάκια κι ένα κλωνάρι βασιλικό. Κι από το προηγούμενο βράδυ ετοίμασε η καθεμιά στο σπίτι της τα πράματα που έπρεπε να πάρει μαζί της, ώστε αύριο το πρωί να τα είχε έτοιμα. Η θεία Κούλα ετοίμασε τα κεριά από «ντίλα», όπως έλεγαν τη κερήθρα, και τ’ άλλα πράματα που είχανε συμφωνήσει, τα έβαλε στο ταγάρι κι έπεσε νωρίς να κοιμηθεί.
Το πρωί ξύπνησε πριν καλά – καλά ξημερώσει, πλύθηκε, έκανε το σταυρό της και φόρεσε ρούχα καθαρά. Πήρε στο χέρι της το ταγαράκι με τα πράματα της λειτουργίας και ξεκίνησε για το σπίτι της γιαγιάς. Το σπίτι της μητέρας της δεν ήταν μακριά, σ’ ένα λεφτό έφτασε. 

Η γιαγιά την περίμενε. «Καλημέρα, μητέρα», «καλημέρα, Κούλα μου». Άρχισε τις ερωτήσεις η γιαγιά: «Πήρες τα κεριά;» «Πήρα». «Πήρες λουμίνια;» «Πήρα». «Πήρες σπίρτα;» «Πήρα». «Πήρες λιβάνι;» «Λιβάνι; Αχ, όχι, δεν πήρα… Τ΄ ήταν αυτό που έπαθα; Και δεν έχω καθόλου στο σπίτι μου. Έλεγα να πήγαινα χτες το απόγεμα ν’ αγόραζα, αλλά το ξέχασα εντελώς… Μήπως έχεις εσύ;» «Ούτε κι εγώ έχω, μου έχει τελειώσει… Τι θα κάνουμε τώρα; Πώς θα γίνει η λειτουργία χωρίς λιβάνι;», είπε η γιαγιά. 

Μάνα και κόρη μείνανε για λίγο αμίλητες και στεναχωρημένες. 
«Είναι και που θ’ αργήσουνε ν’ ανοίξουνε τα μαγαζιά για να πήγαινα ν’ αγοράσω τώρα, απάντησε η θεία Κούλα και συνέχισε: Κι ο παπάς δε θα μας περιμένει. Άμα αργήσουμε, θα φύγει». Η γιαγιά σκέφτηκε λίγο και είπε: «Πήγαινε ξανά στο σπίτι σου και ψάξε καλά μήπως σου βρίσκεται πουθενά λίγο λιβάνι. Κι άμα δε βρεις, κοίταξε μήπως έχει ξυπνήσει καμιά γειτόνισσα, να της ζητήσεις». 
Έτρεξε η θεία Κούλα στο σπίτι της, όπως της είπε η γιαγιά. Άνοιξε συρτάρια, άνοιξε κουτιά, άνοιξε ντουλάπια, αλλά λιβάνι πουθενά. Ούτε για δείγμα. Με άδεια χέρια πήρε τον δρόμο της επιστροφής. Βγαίνοντας από το σπίτι, κοίταζε στις γειτονικές αυλές, μήπως έβλεπε κάποια γειτόνισσα που είχε ξυπνήσει, για να της ζήταγε λιβάνι. Τίποτα. Όλες κοιμόντουσαν. Τέτοια ώρα άλλες φορές όλο και κάποια φαινότανε στην αυλή ή έξω στο δρόμο που σκούπιζε με το θυμάρι το μέρος μπροστά από την αυλόπορτά της. Σήμερα καμιά, λες και το ‘καναν επίτηδες. Αλλά δεν ήτανε και σωστό να πάει να χτυπήσει ξένη πόρτα από τα χαράματα.
Με βαριά καρδιά συνέχισε τον δρόμο για το σπίτι της γιαγιάς. Της ερχόταν να βάλει τα κλάματα από τη σταναχώρια και βάδιζε με το κεφάλι σκυφτό.
Όμως, όταν έφτασε στην αυλόπορτά της, μια πιθαμή μπροστά από το κατώφλι, είδε πάνω στο χώμα, ανάμεσα σε μερικά χαλικάκια, ένα τοσοδά μικρό πραματάκι, που δεν έμοιαζε με πέτρα, αλλά μάλλον κάτι άλλο ήτανε. Η θεία Κούλα παραξενεύτηκε και σταμάτησε για λίγο για να δει τι ήταν αυτό το πράμα. Με την άκρη του παπουτσιού της το μετακίνησε λίγους πόντους πιο πέρα. Αυτό κύλισε και τότε είδε καθαρά ότι ήταν ένα πολύ μικρό χωνάκι από φτηνό μπεζ χαρτί, μάλλον ήταν από κομμάτι παλιάς χαρτοσακούλας. Το απάνω μέρος του χωνιού ήταν γυρισμένο και πιεσμένο, ώστε μα μη χυνόταν το περιεχόμενό του. 
Στο μυαλό της θείας Κούλας πέρασε τότε σαν αστραπή η ιδέα και η ελπίδα πως μέσα σ’ αυτό το μικρό χωνάκι κρυβόταν αυτό που με λαχτάρα αναζητούσε: Το λιβάνι. Έσκυψε γρήγορα και το πήρε στα χέρια της. Άνοιξε τις γυρισμένες άκρες του και τι να δει: Το χωνάκι ήταν γεμάτο με μικρούς κόκκους όπως του λιβανιού ή της χιώτικης μαστίχας. Με τρεμάμενα χέρια το έφερε τώρα στη μύτη της για να μυρίσει το περιεχόμενό του. Ένα άρωμα μοσχολίβανου πλημμύρισε τα σωθικά της. Δάκρυσε τώρα η θεία Κούλα. Γύρισε τα μάτια της στον ουρανό, έκανε τον σταυρό της και είπε: «Σ’ ευχαριστώ, Παναγία μου, που μου έβγαλες αυτή τη σταναχώρια».
Όταν μπήκε στην αυλή, η γιαγιά την περίμενε. «Βρήκες λιβάνι, μόι Κούλα;» τη ρώτησε με αγωνία.
 «Βρήκα, αλλά από θάμα το βρήκα», απάντησε εκείνη, δείχνοντάς της το χωνάκι. «Δηλαδή τι θάμα;», ξαναρώτησε η γιαγιά. «Να το βρήκα πεταμένο χάμω, έξω από την αυλόπορτά σου». 
Η γιαγιά δεν την πίστεψε: «Αλήθεια λες; Μήπως το είχες φέρει εσύ και σου έπεσε από το ταγάρι την ώρα που ερχόσουν;» Όχι, καλέ μητέρα, αφού σου είπα ότι χτες ξέχασα εντελώς να πάω ν’ αγοράσω. Και στο σπίτι που πήγα προηγουμένως δε βρήκα ούτε ένα κόκκο». «Και τότες ποιος λες να έβαλε το λιβάνι απ’ έξω από την αυλόπορτα;», ρώτησε η γιαγιά.
 Η θεία Κούλα ύψωσε τα δυο της χέρια, κοίταξε ψηλά και είπε: «Η Παναγία… Αυτή μας το ‘φερε… Ποιος άλλος;» 
Η γιαγιά πήρε τώρα στο χέρι της το χωνάκι και το μύρισε. «Ναι, λιβάνι είναι, μοσχολίβανο… Και μυρίζει πολύ ωραία», είπε στην κόρη της και μονολόγησε: «Καλά λες… Η Παναγία μάς το ‘φερε». Έκανε κι αυτή τον σταυρό της με ανακούφιση. «Εμπρός, πάμε τώρα στην εκκλησία, γιατί αργήσαμε», είπε στο τέλος.
Οι δυο γυναίκες πιάστηκαν αγκαζέ και ξεκίνησαν για το ξωκλήσι, την ώρα που η ανατολή ρόδιζε από το φως του ήλιου. 
Στο δρόμο δεν αντάλλαξαν ούτε μια κουβέντα. Είχανε στο μυαλό τους αυτό που τους συνέβη εκείνο το πρωινό. Και τα πρόσωπά τους φωτίζονταν από ένα μικρό χαμόγελο. 
Όσο για το θάμα, δεν το είπανε ούτε του παπά… Το διηγήθηκε μετά από μερικά χρόνια η ίδια η θεία Κούλα. Και συμπλήρωσε με αφοπλιστική πεποίθηση: «Δε μου το βγάζεις από το μυαλό ότι αυτό που μου συνέβη τότε ήτανε θάμα».
Του Γιάννη Πρόφη
Λαογράφου-συγγραφέα 

Πέμπτη 9 Ιανουαρίου 2014

Η Κυρά της ομίχλης, η Παναγία στο Δεμερλί


web statistics


Ήταν βράδυ Σαββάτου, ανάμεσα στην Πρωτοχρονιά και τα Φώτα, φορούσαμε τα καλά μας και επιστρέφαμε στην πόλη μετά από έναν γάμο σε μιαν άλλη πόλη, δυο ώρες μακριά.
Περασμένα μεσάνυχτα και το πούλμαν των χαρούμενων καλεσμένων κυλούσε σε δρόμο τριγυρισμένο σιωπές κοιμισμένων ανθρώπων -στους τόπους που διατρέχαμε-. Εμείς παραδομένοι στη ραστώνη που ακολουθεί τα γλέντια, με τούλια μπουμπουνιέρας στις τσέπες κοστουμιών ή να εξέχουν από τα μικρά τσαντάκια των κυριών με τις γούνες και τα ψηλά τακούνια. Κάτι σαν γιορτή που σ' έχει αγαπήσει και σε ακολουθεί και συ δεν την διώχνεις, αν και έχει τελειώσει. Την θέλεις παρέα σου στον θεσσαλικό κάμπο που ταξιδεύεις, λες για να την σπείρεις και να φυτρώσουν οι γιορτές που σου έχουν λείψει....
Σχεδόν ιδανική γυρισμού ήταν η νύχτα, μέχρι που η ομίχλη ήρθε και μας τύλιξε. Αθόρυβη αυτή, απλά χώρισε τον δρόμο από μας. Πυκνή να την κόψεις με το μαχαίρι. Ορατότητα στο μισό μέτρο (και αν...), δρόμος παράπλευρος άρα ούτε φώτα, ούτε λευκή διαχωριστική γραμμή, βρεθήκαμε χαμένοι στο κέντρο του κάμπου, στο κέντρο του σκότους, στο κέντρο της ερημιάς, στο κέντρο του τίποτε, με το λεωφορείο να βηματίζει διστακτικά -σαν στρατιώτης που επέστρεφε από τον πόλεμο με πατερίτσες-.
Ένα γύρω προσκυνήματα Αγίων που φυσικά δεν ήταν ορατά αλλά τα υπολογίζαμε ως γνωστά (από δρόμους που μέρα είχαμε κάνει στην περιοχή) και από μόνη της η καρδιά άρχισε να μιλάει στους Φίλους για την ομίχλη...
Υπολόγισα πως κάπου εκεί ήταν και η Παναγία του Δεμερλί, όπου δεν έχω πάει αλλά ο μπαμπάς μου ο συχωρεμένος την ανέφερε συχνά ως θαυματουργή και μας έλεγε πως όταν στην Κατοχή πήγαινε στο κάμπο -πηδώντας κρυφά στο τραίνο- να ζητιανέψει σιτάρι, πήγαινε και στη Χάρη Της.
Η αλήθεια είναι πως ντράπηκα να την παρακαλέσω έτσι που ήμουν με το ωραίο μου γουνάκι και το γεμάτο με γαμήλια εδέσματα στομάχι. Βλέπεις ο μπαμπάς μου ήταν θεονήστικος και κουρελιάρης όταν προσέτρεχε αλλά μετά άφησα τις μωροντροπές στην άκρη και Της είπα να παραμερίσει λίγο την ομίχλη να διαβούμε...
Και βέβαια το έκανε!
 Όχι για την ανύπαρκτη παρρησία μου αλλά -προφανώς- για κάποιον δίκαιο που ήταν μαζί μας ή για κάποιον δίκαιο που περίμενε την επιστροφή μας.
Το αυτοκίνητο κυλούσε πια σε άνετη διαδρομή. 
Στις τρεις το πρωί, στο ζεστό μου κρεββάτι, σκεφτόμουν την χαρούμενη νύφη,το αγόρι που είχε ζήσει από θαύμα του Αγ. Λουκά του ιατρού (και αυτό θυμόμουν όταν το έβλεπε να χορεύει γαμπρός) και την Δεμερλιώτισσα την Κυρά της ομίχλης.
"Και την άλλη μας ομίχλη, την μέσα μας" της ψιθύρισα αλλά με πήρε ευθύς ο ύπνος και δεν άκουσα την απάντηση....


Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΔΕΜΕΡΛΙ

Το προσκύνημα της «Παναγίας Ελεούσας της Δεμερλιώτισσας» βρίσκεται στο χωριό Σταυρός Φαρσάλων, που απέχει 15 χλμ. από τα Φάρσαλα και η παλιά του ονομασία ήταν Δεμερλί ή Παλαιοφάρσαλος. 
Από την επιγραφή που βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού πληροφορούμαστε ότι ο ναός τιμάται στο όνομα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, κτίστηκε το 1778 και αγιογραφήθηκε το 1786.
 Η αγιογράφηση έγινε από τον Γεώργιο Γεωργίου από την Υπάτη και τον Γεώργιο Αναγνώστου από το Φουρνά Ευρυτανίας. Η παράδοση λέει ότι η εικόνα είναι έργο του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Λουκά. Είναι του τύπου της αριστεροκρατούσης οδηγήτριας, αν και ο λαός την αποκαλεί «Ελεούσα» λόγω του μεγάλου ελέους και της αγάπης της προς τον άνθρωπο. Για το πώς βρέθηκε η εικόνα δεν υπάρχει καμιά σχετική πληροφορία.
Ο ρυθμός του ναού είναι Βασιλική, με ένα ξύλινο τρούλο στο κέντρο για φωτισμό. Γύρω από το ναό κτίστηκαν αργότερα διάφορα κελιά για την εξυπηρέτηση των πολλών πιστών που συγκεντρώνονταν εκεί.
Τα κελιά αυτά καταστράφηκαν από το μεγάλο σεισμό του 1954, αλλά τώρα έχουν ξαναχτιστεί καινούρια. Στο δάπεδο του νάρθηκα και στις γωνίες διασώζονται κρίκοι από αλυσίδες, από τις οποίες έδεναν τους ασθενείς (κυρίως ψυχοπαθείς) που έφερναν οι συγγενείς τους στο ναό.
Το τέμπλο είναι ίσως από το δεύτερο τέταρτο του 19ου αιώνα (1825-1850), είναι ξυλόγλυπτο, θαυμάσιας κατασκευής, μεγάλης αξίας και φτάνει μέχρι την οροφή του ναού, χωρίζοντας το ιερό βήμα από τον κυρίως ναό. Εκτός από τις εικόνες των αγίων, υπάρχουν σκαλιστές παραστάσεις ζώων, πτηνών και φυτών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο τέμπλο διασώζονται κρίκοι, τους οποίους είχαν τοποθετήσει οι Τούρκοι (επί τουρκοκρατίας) για να δένουν τα άλογά τους, χρησιμοποιώντας το ναό σαν στάβλο. 
Η Παναγία όμως, δεν το επέτρεψε αυτό και όταν για πρώτη φορά εισήλθαν οι Τούρκοι για να δέσουν τ’ άλογά τους, άρχισαν οι καμπάνες να χτυπούν μόνες τους, δυνατά, οπότε εκείνοι τρομοκρατήθηκαν και δεν επιχείρησαν ξανά να φέρουν τ’ άλογά τους στον ιερό αυτό χώρο.
Η τεχνοτροπία της αγιογράφησης ακολουθεί την παράδοση της Κρητικής Σχολής και έχει ομοιότητες με έργα του Θεοφάνους του Κρητός (16ος αι.).
Η Παναγία η Δεμερλιώτισσα απέκτησε μεγάλη φήμη -πανελλαδικά- από τα άπειρα θαύματα της εικόνας της Θεοτόκου. Αναφέρεται μεγάλος αριθμός θαυμάτων που έγιναν από τη Μεγαλόχαρη και τούτο αποδεικνύει τη βαθιά πίστη των ευσεβών χριστιανών που συρρέουν καθημερινά. Μια μικρή απόδειξη των πολλών θαυμάτων της Παναγίας της Δεμερλιώτισσας είναι ο μεγάλος αριθμός, η ποικιλία και η αξία των αφιερωμάτων που έχουν κάνει όσοι - και είναι πάρα πολλοί - θεραπεύτηκαν από τη χάρη της.
ΠΗΓΗ.ΤΙ ΚΑΙ ΠΩΣ

Τετάρτη 8 Ιανουαρίου 2014

Οι εικονογραφικοί τύποι της Παναγίας.


web statistics





Ἀπὸ τὸ "Εὐαγγέλιο" τῶν Ἁγιογράφων,
τὴν "Ἔκφραση" τοῦ ἀείμνηστου Φώτη Κόντογλου.
Ἐκδ. "ΑΣΤΗΡ"
1960

ΠΗΓΗ.ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

Παρασκευή 3 Ιανουαρίου 2014

Η εικόνα της Θεοτόκου Χερσώνας/Κορσούν και της Θεοτόκου Κασπερώφ


web statistics


Παναγία Κορσουν 18ος αιώνας
 Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Νίζνι Νόβγκοροντ)
.

Η Παναγία της Χερσώνας, είναι μια από τις πιο γνωστές και τιμώμενες εικόνες της Παναγίας στην Ρωσία. Σύμφωνα με την παράδοση, η πρωτότυπη εικόνα ήταν έργο του αγ. Απόστολου και Ευαγγελιστού Λουκά.

Ο εικονογραφικός τύπος της Παναγίας Χερσώνας, εντυπωσιάζει με την τρυφερότητα του εναγκαλισμού. Τα πρόσωπα του Χριστού και της Παναγία αγγίζονται. Το ένα χέρι του Χριστού αγγίζει σχεδόν το πρόσωπο της Παναγίας κρατώντας ειλητάριο. Το άλλο χέρι Του κρατά το κάλυμμα κεφαλής της Παναγίας και  αγκαλιάζει το λαιμό της.

Το πολύ ιδιαίτερο όμως σε σχέση με άλλους εικονογραφικούς τύπους είναι η πολύ τρυφερός εναγκαλισμός από την Παναγία, καθώς τα χέρια της αγγίζουν σε ένα απαλό αγκάλιασμα το κεφάλι και τα χέρια του Χριστού.





O εικονογραφικός τύπος της Παναγίας Χερσώνας, μεταφράζεται συχνά και ως "Mother of God of affection", δηλαδή Παναγία της τρυφερότητας.
cf80ceb1cf81ceb7ceb3cebfcf81ceb9cf84ceb9cf83cf83ceb1-ceb5cebbceb5cebfcf85cf83ceb1-001     
Παναγία Παρηγορίτισσα
 της Άρτας (παραλλαγή
 εικ. τύπου Ελεούσας)
   Η Παναγία της Χερσώνας θυμίζει και τον εικονογραφικό τύπο της Παναγίας Ελεούσας, τον οποίο συναντάμε στην Ρωσία αλλά και στα Βαλκάνια.
Παναγία Ροβελίστη της Άρτας
(παραλλαγή εικ. τύπου Ελεούσας)
Στον τύπο της Ελεούσας, ο Χριστός αγκαλιάζει το λαιμό της Παναγίας κρατώντας το κάλυμμα της κεφαλής της. Κατά την Βλαντισλάβα Κασμάκωβα, η μορφή της Παναγίας Ελεούσας συμβολίζει την μητρική στοργή και είναι η μόνη στιγμή που η Παναγία επιτρέπεται να είναι χαμογελαστή.



Το πρώτο αντίγραφο της Παναγίας Κορσούν που εφτασε στην Ρωσία, μεταφέρθηκε στο Κιέβο από την Βυζαντινή Χερσώνα στις 9 Οκτωβρίου 988 μ.Χ., από τον ισαπόστολο αγ. Βλαδίμηρο τον Μεγάλο, τον πρώτο χριστιανό ηγεμόνα της Ρωσίας. Από εκεί η εικόνα μεταφέρθηκε στο Νόβγκοροντ τον 13ο αι. για να διασωθεί από τις επιδρομές των Τατάρων, και αργότερα στην Νέα πρωτεύουσα της Ρωσίας την Μόσχα, στον Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου στο Κρεμλίνου. Η συγκεκριμένη εικόνα χάθηκε κατά την Γαλλική κατοχή της Μόσχας το 1812, και αργότερα αντικαταστάθηκε από αντίγραφο.

Επίσης τόν 12ο αἰ., έφτασε στην Ρωσία μια άλλη εικόνα του ίδιου εικονογραφικού τύπου, ἀπό τήν Ἔφεσο τῆς Μ. Ἀσίας, μετά ἀπό αἴτημα συνοδευόμενο από πλούσια δώρα, της ὁσ. Εὐφροσύνης, Πριγκίπισσας τοῦ Πολότσκ, πρός τόν συγγενικό της Αὐτοκρατορικό Οἶκο τῶν Κομνηνῶν,όταν άκουσε ότι είχαν εκεί την πρωτότυπη εικόνα της Παναγίας της Χερσώνας, την αγιογραφημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Εδώ αλλού διαβάζουμε ότι στάλθηκε η ίδια η αυθεντική εικόνα και αλλού ένα αντίγραφο. Οι κατοικοι της Χερσώνας αιτήθηκαν να μείνει η εικόνα πρώτα για ένα διάστημα στην πόλη τους, έμεινε για ένα χρόνο και έτσι και αυτή η εικόνα ονομάστηκε  Παναγία Κορσούν. Το 1239 η εικόνα μεταφέρθηκε από την πριγκήπισα Αλεξάνδρα του Πόλοτσκ, στην πόλη του Τοπορετς, όπου παντρεύτηκε τον πρίγκηπα Αλέξανδρο Νεφσκι (μετέπειτα Άγιο). Η εικόνα έμεινε εκεί ως το 1917.

Πολλά αντίγραφα της Παναγίας του Κορσούν έχουν διατηρηθεί σήμερα στην Ρωσία, με μικρές παραλλαγές, πολλές είναι θαυματουργές. 
Pechenitskaya ή Pechenikovskaya το αρχαιότερο γνωστό αντίγραφο σήμερα

Θαυματουργή εικόνα ,Καθεδρικό Ναό
Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Σούμι
Παναγία Κορσούν Usman

Αρχείο:. Korsunskaya (Κύριλλο-Belozersk) Jpg
Παναγία Κορσούν 17ου αιώνα, μονή αγίου Κυρίλλου, από την Εκκλησία Borodov το χωριού Robe

Μια ιδιαίτερη παραλλαγή της Παναγίας Χερσώνας είναι η Παναγία Κασπερώφ. Η εικόνα αυτή είναι πολύ τιμημένη για τα θαύματα της στην νότια Ουκρανία, και παρότι είναι αρκετά πιο πρόσφατη, από τις πρώτες απεικονίσεις της Παναγίας της Χερσώνας, αρκετά αντίγραφα έχουν βασιστεί σε αυτήν και έχουν πάρει το επωνύμιο Kasperovskaya.
 Οι κλίσεις της κεφαλής του Χριστού και της Παναγίας είναι εντονότερες και στα περιθώρια είναι εικονογραφημένος ο αγιος Ιωάννης ο πρόδρομος και η Αγία Τατιανή.  Η εικόνα τής Παναγίας τού Κασπερώφ έφτασε και αυτή στην Χερσώνα, κατά την παράδοση  από τήν Τρανσυλβανία μέσω τον Σέρβων προσφύγων, ενώ άλλοι δεν θεωρούν την πληροφορία αυτή αξιόπιστη και ισχυρίζονται πως ήταν ένα τοπικό αντίγραφο της Παναγίας Κορσούν. Πρόκειται για ελαιογραφία σε μουσαμά κολλημένο σε ξύλο, και χρονολογείται τέλη του 16ου με αρχές 18ου αιώνα. Εγινε γνωστή στα χέρια της Juliana Ionovna Kasperova, όπου  είχε καταλήξει κληρονομικά. Η  Kasperova κατά την διάρκεια νυχτερινής προσευχής της είδε το πρόσωπο της Παναγίας και του Χριστού να φωτίζονται, και η εικόνα ανακαινίσθηκε θαυματουργικά. Στην συνέχεια η εικόνα έγινε διάσημη για μια σειρά από θαυματουργικές θεραπείες και χιλιάδες προσέρχονταν στην Χερσώνα στο σημερινό χωριό Kizomys. Το 1852 η κάτοικοι της Χερσώνας οργάνωσαν μια μεγάλη λιτανεία της εικόνας κατά το παράδειγμα των βυζαντινών για την προστασία από τους κινδύνους. Κατά τη διάρκεια τού πολέμου στην Κριμαία (1853 - 1856) η εικόνα μεταφέρθηκε στην Οδησσό, όπου μετά από ολονύκτια προσευχή των συγκεντρωμένων κατοίκων της Οδησσού στην εικόνα, η συγχρονισμένη πολιορκία από τούρκικο , αγγλικό και γαλλικό στόλο διαλύθηκε αμαχητί.                                                                                                                                                                                             Στη συνέχεια, αποφασίστηκε να γίνει αείμνηστο το θαύμα αυτό. Έτσι κάθε χρόνο, η εικόνα λιτανεύεται από στην Οδησσό, όπου παραμένει από την 1η Οκτωβρίου έως την Τετάρτη του Πάσχα. Από την Εορτή της Αναλήψεως έως τις 29 Ιουλίου, είναι στην Χερσώνα, και από την 1η Ιουλίου μέχρι την 1η Αυγούστου, στο Nikolaev. Σε κάθε μία από αυτές τις πόλεις, ο Ακάθιστος Υμνος ψάλλεται στην θαυματουργή εικόνα κάθε Παρασκευή. Επίσης σε πολλές εκκλησίες της Οδησσού υπάρχουν αντιγραφα του 19ου αιώνα της Παναγίας Κασπερώφ. 








Σε ένα παραθαλασσιο εκκλησάκι στην Χερσώνα, είχα την ευκαιρία να δω για πρώτη φορά και να προσκυνήσω την Παναγία της Χερσώνας, σε προσκυνηματική εκδρομή του Ιερού Ναού Αγίου Φιλίππου Θησείου το καλοκαίρι του 2011. 
Η συγκεκριμένη εικόνα ανήκει στον τύπο της Παναγίας Κασπερώφ, όπως μου είπε η νεωκόρος, η οποία με βοήθησε και να φωτογραφήσω την εικόνα Παναγίας χωρίς φλας , κρατώντας την όρθια στο φυσικό  φως.

     Αγόρασα και μια μικρή εικονίτσα της Παναγίας Kasperovskaya, εκείνη που μοίραζε και ο Πατριάρχης Κύριλλος Οδησσού κατά τον εορτασμό της στην Οδησσό το 2010. 

     Όμως αυτή η εικόνα που είδαμε από κοντά εκεί στην Χερσώνα! Μου φαίνεται πως ήταν η γλυκύτερη παραλλαγή από όλες! Η Παναγία εδώ έχει κάνει την αγκάλη της πιο κοντινή από κάθε άλλη παραλλαγή, με το χέρι της να αγγίζει και το δικό της πρόσωπο! Ο Χριστός μας κοιτάει προς την Υπεραγία Μητέρα του έχοντας στρέψει την κεφαλή Του σχεδόν οριζόντια, και Εκείνη φέρνει τον Χριστό και Θεό μας κοντά της, ψηλά, ως το ύψος των ματιών της. Και με εκείνα τα μάτια της, με το βλέμμα της που κοιτάει στοργικά τον κάθε ένα από εμάς, μας θυμίζει πως με την αγκάλη της είναι δίπλα μας σε κάθε στιγμή της ζωής μας, έστω και αν δεν την νιώθουμε!!! 



Υπάρχουν τέλος και άλλες παραλλαγές της Παναγίας Κορσούν, στις οποίες το χέρι του Χριστού που κρατά το ειλητάριο παραλείπεται, ενώ στην πολύ γνωστή επίσης Παναγία Κορσούν-Izborsk, το χέρι του Χριστού βρίσκεται σε τελείως διαφορετική θέση,περνώντας πίσω από τον λαιμό της Παναγίας, όπως σε κάποιες εικόνες της Παναγίας Ελεούσας. 

Παναγία Gorbanevka (Περιοχή Πολτάβα, Ουκρανία.
Εικόνα της Παναγίας της Κορσούν Izborsk.
Το δεξί χέρι της Παναγίας βρισκεται χαμηλότερα,
το χέρι του Χριστού περνά πίσω από τον λαιμό .


Παναγία σωτηρία των πνιγομένων. Μια πιο κοντινή σωτήρια αγκαλιά και εδώ.
       Πολύ γνωστό είναι τέλος τό ἀντίγραφο τῆς Ἁγίας Πετρουπόλεως, που ἀνῆκε ἀπό τό 1828 στήν οἰκογένεια τοῦ Κόμη Δημητρίου Ναρίτσκιν. Ὁ ἅγ. Ἰωάννης τῆς Κροστάνδης, σέ μία ἐπίσκεψή του στήν κατοικία τῆς Κόμισσας Ἀλεξίας, ἐντυπωσιάστηκε τόσο πολύ ἀπό τήν ὡραιότητα τῆς Εἰκόνας, ὥστε προσευχήθηκε γονατιστός ἐνώπιόν της. Μετά τό γεγονός αὐτό καί ἴσως μέ παρότρυνση τοῦ ἰδίου, ἡ οἰκογένεια δώρησε τήν Εἰκόνα στήν Ἐκκλησία καί ἀπό τό 1894 φυλάσσεται κατατεθημένη στόν περίφημο Καθεδρικό Ναό τοῦ ἁγ. Ἰσαάκ.
       Δεν βρήκα φωτογραφία από το παραπάνω αντίγραφο, όμως βρίσκω και την παρακάτω ερμηνεία από την εξάχρονη Yliana Kremcheeva πολύ όμορφη!
Yliana Kremcheeva, 6 years, 2000, St.-Petersburg. " Mother God of Affection"
Γεωργία Μάρκου