web statistics
ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΣΕ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΞΙΑ ΕΙΚΟΝΑ
Στην εκκλησία του Σταυρού στ΄ Απόλλωνα, σώζεται μια εικόνα που έχει μεγάλη ιστορία. Η αμφίγραπτη εικόνα της Παναγίας δεξιοκρατούσας και του Γενεσίου της Θεοτόκου ή αλλιώς, Παναγιά η Καρυωνίτισσα. Στην ασημένια επένδυσή της, βρίσκονται σκαλισμένα τα οικόσημα του τάγματος των Ιωαννιτών ιπποτών και του ενδοξότερου Μεγάλου Μαγίστρου Pierre d’ Aubusson (1476-1503).
Οι θύσανοι του καρδιναλιακού πίλου στολίζουν το οικόσημο του μεγάλου μαγίστρου, που το 1489 ονομάστηκε από τον Ροδίτη πάπα Ιννοκέντιο Η΄, «καρδινάλιος και ληγάτος της Ασίας» και πρόσθεσε στο θυρεό του τον πίλο του καρδιναλίου. Η εικόνα μεταφέρθηκε στην εκκλησία του χωριού από το μοναστήρι της Παναγίας που υψώνεται στη νότια πλευρά του ορεινού όγκου του Προφήτη Ηλία στην περιοχή Καρυώνες.
Rus Matris Mariae Apolona
Η λατρευτική εικόνα της Παναγίας της Καρυωνίτισσας ήταν περίφημη και θαυματουργή, όπως σημειώνει ο περιηγητής Chistoforo Buondelmonti που βρέθηκε στο νησί κατά την μεσαιωνική περίοδο: “Rus Matris Mariae Apolona habetur miraculis multis” δηλαδή, «στην εξοχή των Απολλώνων υπάρχει ναός της μητέρας Μαρίας, όπου γίνονται πολλά θαύματα» αναφέρει μεταξύ άλλων ο Φλωρεντίνος μοναχός που επισκέφτηκε τη Ρόδο, στις αρχές του 15ου αιώνα. Η εικόνα μεταφέρθηκε το 1513 για λόγους ασφάλειας στο κάστρο του Φαρακλού, Διάταγμα του 1479 αναφέρει πως σ’ αυτό έπρεπε να καταφύγουν οι κάτοικοι των Απολλώνων σε περίπτωση επίθεσης από τους πειρατές και τους Οθωμανούς.
Σύμφωνα με την σχετική παράδοση, στην κουφάλα ή στην ρίζα μεγάλης καρυδιάς (το τοπωνύμιο «Καρυώνα» ή «Καρυώνες», προέρχεται προφανώς από το δένδρο «καρυά» ή «καρυδιά» που φύονται άφθονα στην περιοχή) βρέθηκε κατά τρόπον θαυματουργικό η παλαιά, θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, η οποία απετέλεσε και την αιτία της ανεγέρσεως στο σημείο αυτό, ναού της Παναγίας της ιδρύσεως ομωνύμου Μονής. Προφανώς, ο αναφερόμενος «ναός της Παναγίας από τον Buondelmonti, ταυτίζεται με το ναό της Παναγίας Καριωνίτισσας. Επίσης υπάρχει παλαιά παράδοση σύμφωνα με την οποία η Παναγία η Καριωνίτισσα θεράπευσε μια τυφλή κόρη από τη Σαλάκο. Μάλιστα κατά την τέλεση του θαύματος παρίστατο Τούρκος κάτοικος της περιοχής που πίστευσε στον Χριστιανισμό, βαπτίστηκε και δώρισε μεγάλη κτηματική περιουσία στην Μονή.
Σύμφωνα με την σχετική παράδοση, στην κουφάλα ή στην ρίζα μεγάλης καρυδιάς (το τοπωνύμιο «Καρυώνα» ή «Καρυώνες», προέρχεται προφανώς από το δένδρο «καρυά» ή «καρυδιά» που φύονται άφθονα στην περιοχή) βρέθηκε κατά τρόπον θαυματουργικό η παλαιά, θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, η οποία απετέλεσε και την αιτία της ανεγέρσεως στο σημείο αυτό, ναού της Παναγίας της ιδρύσεως ομωνύμου Μονής. Προφανώς, ο αναφερόμενος «ναός της Παναγίας από τον Buondelmonti, ταυτίζεται με το ναό της Παναγίας Καριωνίτισσας. Επίσης υπάρχει παλαιά παράδοση σύμφωνα με την οποία η Παναγία η Καριωνίτισσα θεράπευσε μια τυφλή κόρη από τη Σαλάκο. Μάλιστα κατά την τέλεση του θαύματος παρίστατο Τούρκος κάτοικος της περιοχής που πίστευσε στον Χριστιανισμό, βαπτίστηκε και δώρισε μεγάλη κτηματική περιουσία στην Μονή.
Ο νάρθηκας στην Παναγία της Λίνδου, όπου σώζεται το οικόσημό του d’Aubusson μαζί με του Jacques d’Aymer de Chevalerie, καστελλάνου της Λίνδου μια από τις δυο εκκλησίες που συμμετείχαν στο πένθος (1503) για το θάνατο του μεγάλου μαγίστρου
Στην Παναγιά φαίνεται να αναφέρεται και λυτό έγγραφο, το οποίο φυλάσσεται σήμερα στο Λαογραφικό Μουσείο Απολλώνων με χρονολογία 25 Μαρτίου 1663 μ.Χ. Σύμφωνα με αυτό ο Ιωάννης Περνάρης δωρίζει όλα τα υπάρχοντα εις την εκκλησία, την Παναγία. Πρόκειται για μικρών διαστάσεων μονόχωρο οικοδόμημα, που καλύπτεται με κτιστή ημικυλινδρική οροφή και κεραμίδια στη στέγη. Το δάπεδο του ναού καλύπτεται με χοχλάκι σύγχρονο, σε αντικατάσταση παλαιοτέρου υπάρχοντος, κατεστραμμένου από την πολυκαιρία και την χρήση. Το Ιερό Βήμα χωρίζεται με ξυλόγλυπτο, σύγχρονο τέμπλο όπου ευρίσκονται δεσποτικές εικόνες ενώ μεταξύ των τοιχογραφιών βρίσκεται και η Παναγία Καριωνίτισσα.
Ο ναός αυτός τιμάται στο Γενέσιον της Υπεραγίας Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου), οπότε τελείται και η ετήσια πανήγυρις. Ο ναός εορτάζεται επίσης την Παρασκευή της Διακαινησίμου εβδομάδας (Παναγία,Ζωοδόχος Πηγή). Πρόσφατες εργασίες συντήρησης της εικόνας από την Εφορεία απέδειξαν ότι και οι δύο όψεις είναι σύγχρονες, χρονολογούνται στον 17ο αιώνα, ενώ δεν διαπιστώθηκε παλαιότερη ζωγραφική φάση.
Το γεγονός αυτό πιθανόν να σημαίνει ότι σε κάποια απροσδιόριστη στιγμή η εικόνα καταστράφηκε και τον 17ο αιώνα αντικαταστάθηκε από άλλη, στην οποία προσαρμόστηκε η αργυρή επένδυση, προκειμένου να συνεχιστεί η τοπική λατρεία του ιερού κειμηλίου που οι κάτοικοι επιθυμούσαν να διατηρήσουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Παναγία των Απολλώνων και της Λίνδου, αναφέρονται ως οι μόνοι μεταξύ των ορθόδοξων ναών που συμμετείχαν στο πένθος για το θάνατο του μεγάλου μαγίστρου.
Ο ναός αυτός τιμάται στο Γενέσιον της Υπεραγίας Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου), οπότε τελείται και η ετήσια πανήγυρις. Ο ναός εορτάζεται επίσης την Παρασκευή της Διακαινησίμου εβδομάδας (Παναγία,Ζωοδόχος Πηγή). Πρόσφατες εργασίες συντήρησης της εικόνας από την Εφορεία απέδειξαν ότι και οι δύο όψεις είναι σύγχρονες, χρονολογούνται στον 17ο αιώνα, ενώ δεν διαπιστώθηκε παλαιότερη ζωγραφική φάση.
Το γεγονός αυτό πιθανόν να σημαίνει ότι σε κάποια απροσδιόριστη στιγμή η εικόνα καταστράφηκε και τον 17ο αιώνα αντικαταστάθηκε από άλλη, στην οποία προσαρμόστηκε η αργυρή επένδυση, προκειμένου να συνεχιστεί η τοπική λατρεία του ιερού κειμηλίου που οι κάτοικοι επιθυμούσαν να διατηρήσουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Παναγία των Απολλώνων και της Λίνδου, αναφέρονται ως οι μόνοι μεταξύ των ορθόδοξων ναών που συμμετείχαν στο πένθος για το θάνατο του μεγάλου μαγίστρου.
Λατίνοι κτίτορες στην πόλη και στην ύπαιθρο
Από το σύνολο των σωζόμενων μαρτυριών για χορηγίες Ελλήνων και Λατίνων στο χρονικό διάστημα 1309-1522, φαίνεται ότι η δραστηριότητα των Ελλήνων όχι μόνο δεν παρεμποδίζεται από την παρουσία των ιπποτών του Αγίου Ιωάννη στο νησί αλλά, αντίθετα, τονώνεται. Η άνθηση αυτή συνδέεται άμεσα με την οικονομική και πνευματική ευμάρεια που γνώρισε η Ρόδος στα χρόνια αυτά, καθώς και με την ισορροπία και ευστάθεια που χαρακτήριζε τις κοινωνικές σχέσεις Ελλήνων και Λατίνων.
Τα μνημεία που χρηματοδοτήθηκαν από λατίνους πάτρωνες βρίσκονται συγκεντρωμένα κατά κύριο λόγο στην πόλη της Ρόδου, ενώ στην ύπαιθρο η δραστηριότητα των Λατίνων εντοπίζεται κυρίως σε επισκευές ή προσθήκες ήδη υπαρχόντων μνημείων. Οι σπουδαιότεροι χορηγοί μεταξύ των Λατίνων είναι οι μεγάλοι μάγιστροι και άλλοι ανώτεροι αξιωματούχοι.
Η δραστηριότητα των Λατίνων, εκτός από τις περιπτώσεις των επισκευών, εκδηλώνεται είτε με την ανέγερση ναών ιδιωτικού χαρακτήρα, είτε με την οικοδόμηση εκκλησιών που να εξυπηρετούν τις θρησκευτικές ανάγκες των διαφόρων ομάδων του τάγματος. Επειδή κατά τη διάρκεια της πολιορκίας είχαν κατεδαφιστεί και ελληνικές εκκλησίες -που είχαν κριθεί επικίνδυνες, λόγω της θέσης τους- ο d’Aubusson φρόντισε να χτίσει (δίπλα στην Παναγία της Νίκης) έναν άλλο ναό για τους Έλληνες, αφιερωμένο στον άγιο Παντελεήμονα, η ημέρα της γιορτής του οποίου συνέπεσε με τη νίκη κατά των Τούρκων το 1480.
Ο d’Aubusson επεξέτεινε τη δραστηριότητά του και στην ύπαιθρο της Ρόδου, συχνά με χορηγίες σε ορθόδοξους ναούς. Πρόσθεσε το νάρθηκα στην Παναγία της Λίνδου, όπου σώζεται το οικόσημό του μαζί με του Jacques d’Aymer de Chevalerie, καστελλάνου της Λίνδου, όπως επίσης συνέδραμε στις επισκευές στο ναό τής Παναγίας στα Απόλλωνα και στο λατινικό ναό της Παναγίας στη Φιλέρημο.
Οι εραλδικές μαρτυρίες δείχνουν ότι σε χορηγία του d’Aubusson, οφείλεται η οικοδόμηση ή επισκευή του Αγίου Νικολάου στο κάστρο της Μονολίθου και του Προφήτη Ηλία κοντά στα Κοσκινού, όπου το οικόσημο του d’Aubusson συνδυάζεται με αυτό του πριόρη της Εκκλησίας Pierre Papefust.
Τα μνημεία που χρηματοδοτήθηκαν από λατίνους πάτρωνες βρίσκονται συγκεντρωμένα κατά κύριο λόγο στην πόλη της Ρόδου, ενώ στην ύπαιθρο η δραστηριότητα των Λατίνων εντοπίζεται κυρίως σε επισκευές ή προσθήκες ήδη υπαρχόντων μνημείων. Οι σπουδαιότεροι χορηγοί μεταξύ των Λατίνων είναι οι μεγάλοι μάγιστροι και άλλοι ανώτεροι αξιωματούχοι.
Η δραστηριότητα των Λατίνων, εκτός από τις περιπτώσεις των επισκευών, εκδηλώνεται είτε με την ανέγερση ναών ιδιωτικού χαρακτήρα, είτε με την οικοδόμηση εκκλησιών που να εξυπηρετούν τις θρησκευτικές ανάγκες των διαφόρων ομάδων του τάγματος. Επειδή κατά τη διάρκεια της πολιορκίας είχαν κατεδαφιστεί και ελληνικές εκκλησίες -που είχαν κριθεί επικίνδυνες, λόγω της θέσης τους- ο d’Aubusson φρόντισε να χτίσει (δίπλα στην Παναγία της Νίκης) έναν άλλο ναό για τους Έλληνες, αφιερωμένο στον άγιο Παντελεήμονα, η ημέρα της γιορτής του οποίου συνέπεσε με τη νίκη κατά των Τούρκων το 1480.
Ο d’Aubusson επεξέτεινε τη δραστηριότητά του και στην ύπαιθρο της Ρόδου, συχνά με χορηγίες σε ορθόδοξους ναούς. Πρόσθεσε το νάρθηκα στην Παναγία της Λίνδου, όπου σώζεται το οικόσημό του μαζί με του Jacques d’Aymer de Chevalerie, καστελλάνου της Λίνδου, όπως επίσης συνέδραμε στις επισκευές στο ναό τής Παναγίας στα Απόλλωνα και στο λατινικό ναό της Παναγίας στη Φιλέρημο.
Οι εραλδικές μαρτυρίες δείχνουν ότι σε χορηγία του d’Aubusson, οφείλεται η οικοδόμηση ή επισκευή του Αγίου Νικολάου στο κάστρο της Μονολίθου και του Προφήτη Ηλία κοντά στα Κοσκινού, όπου το οικόσημο του d’Aubusson συνδυάζεται με αυτό του πριόρη της Εκκλησίας Pierre Papefust.
Του Τέρη Χατζηϊωάννου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου