Τετάρτη 29 Μαΐου 2013
Δευτέρα 20 Μαΐου 2013
Ιερά Εικόνα Παναγία η Εικονίστρια (Σκιάθος)
web statistics
Στη Σκιάθο, στην εκκλησία των Τριών Ιεραρχών (βασιλική τρίκλιτη, χτισμένη το 1846), βρίσκεται η Ιερά Εικόνα της Παναγιάς της Εικονίστριας, που βρέθηκε το 1650. Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε να λάμπει πλημμυρισμένη από θείο φώς, στα κλαδιά ενός πεύκου, κρεμασμένη και κουνιόταν. Από εκεί βγήκε και η ονομασία «Κουνίστρα» και μετέπειτα «Εικονίστρια».
Η τοπική Εκκλησία της Σκιάθου θα αφιερώσει το θαυματουργό εικόνισμα της πολιούχου του στα Εισόδια, ως προσήκοντα στην σπάνια απεικόνιση, που εδώ και τρεισήμισυ αιώνες εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα.
Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης στο έργο του Με του Βορηά τα Κύματα θα περιγράψει διεξοδικά την ημέρα αυτή, μιας και πρόκειται για τη μεγαλύτερη πανήγυρη του νησιού. Παράλληλα θα επαναδημοσιεύσει το συναξάριό της, που είχε γράψει ο διδάσκαλος του Γένους, ο σκιαθίτης Επιφάνιος Δημητριάδης ο Λογιώτατος και δημοσίευσε πρώτη φορά ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης το 1903.
Περιγράφοντας την ιλαρή μορφή της Θεοτόκου αναφέρει ότι είναι ζωγραφισμένη ‘‘προτομὴ, κεφαλὴ καὶ λαιμὸς μόνον, χωρὶς νὰ βαστάζῃ τὸν Υἱὸν καὶ χωρὶς νὰ φαίνωνται χεῖρες’’, την οποία οι σκιαθίτες παρομοίασαν ‘‘ὡς τριετίζουσα παιδίσκη, ὅτε εἰσήχθη παρὰ τῶν γονέων της εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων’’, για αυτό και πανηγυρίζει ‘‘κατὰ τὴν ἑορτὴν τῶν Εἰσοδίων’’. Εικόνα ‘‘ἐλέους καὶ συμπαθείας, τὴν ὁποίαν ἡ πίστις τοῦ χωρίου ἡ ἁγία ἐκόσμησε μὲ μαργαριταρένιαν μανδήλαν καὶ μὲ σαπφείρινον περιδέραιον ἀντὶ τῶν τόσων θαυμάτων της, τὰ ὁποῖα ἀντήχησαν εἰς ὅλον τὸ Πήλιον, καὶ πέραν μέχρι τῆς Λιβαδειᾶς καὶ τῶν Σαλώνων’’.
Μετά την επανάσταση του 1821 και την ερήμωση της μονής, όταν οι σκιαθίτες επέστρεψαν στην παλιά βυζαντινή πολίχνη και έχτισαν τους δύο ενοριακούς ναούς, ζήτησαν την εικόνα της Παναγίας και την τοποθέτησαν στο μητροπολιτικό ναό των Τριών Ιεραρχών, ώστε να είναι διαρκώς προστάτις τους και βοηθός, ‘‘ἀπολαύουσα ἰδιαιτέρου ὅλως σεβασμοῦ καὶ ὡς Πολιοῦχος τιμωμένη’’.
‘‘Ἔκτοτε ἐπεκράτησεν ὡραιοτάτη συνήθεια’’ μια φορά το χρόνο, την παραμονή των Εισοδίων ‘‘ἡ σεπτὴ Εἰκὼν νὰ κομίζεται ἐκ τῆς πόλεως εἰς τὴν ἱερὰν Μονήν της διὰ κατανυκτικωτάτης Λιτανείας’’, όπου τελείται ‘‘λαμπρὰ καὶ δημοτελὴς ἀγρυπνία’’ μέχρι το πρωί, από όπου ‘‘ἐπανακομίζεται εἰς τὴν πόλιν διὰ τῆς αὐτῆς δημοτελεστάτης Λιτανείας’’.
Η διαδρομή της λιτανείας από την πόλη της Σκιάθου στον τόπο της Ευρέσεως και την Ι. Μονή των Εισοδίων.
Οι πιστοί συγκεντρώνονται στον ενοριακό ναό της Παναγίας της Λιμνιάς, όπου έχει μεταφερθεί η ιερή Εικόνα. Εκεί ψάλλεται ιδιαίτερος παρακλητικός Κανόνας, τον οποίο συνέθεσε ο Μωραϊτίδης ‘‘τῇ αἰτήσει τῶν Νησιωτῶν, ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ ἱστορικοῦ τῆς εὑρέσεως τῆς ἁγίας Εἰκόνος καὶ τῶν τελεσθέντων μεγάλων θαυμάτων’’.
Από εκεί θα ξεκινήσει η Λιτανεία στην οποία συμμετέχει ‘‘μετ᾿ εὐλαβείας ἅπασα ἡ πόλις, σὺν γυναιξὶ καὶ τέκνοις’’.
Η Λιτανεία ακολουθεί μια γραφική διαδρομή μέσα από τα πευκόφυτα βουνά του νησιού, ‘‘ἐκεῖ ὅπου τὰ πεῦκα εὐωδιάζουν περισσότερον ἀπὸ κάθε ἄλλο μέρος, ἐκτεινόμενα ἕως εἰς τὴν ἄμμον ἀκόμη τῆς παραλίας, ἐκεῖ ὅπου οἱ κηρομύταις κελαειδοῦν, σὰν ἀηδόνια εἰς τὸν καλὸν καιρὸν τους. Τὰ κούμαρα, φωτίτσαις κατακόκκιναις, λάμπουν μέσα εἰς τὸ δάσος ἀναρίθμητα, θαρρεῖς πῶς περιμένουν νὰ χαιρετίσουν τὴν λιτανείαν, ὁποῦ θὰ περάσῃ ἀπὸ ἐκεῖ. Καὶ μία ἐλαία ὄψιμος, σἄν μὲ πολλὰ– πολλὰ μαῦρα μάτια, μάτια λαμπρὰ, μάτια γυαλιστερὰ, σἄν τοῦ ἀστρείτου τὰ μάτια, καμαρόνει ἀπὸ μακρὰν τὴν ἐρχομένην πομπήν’’.
Κόσμος πολύς συμμετέχει στη Λιτανεία, και αναλόγως των δυνάμεών του, ακολουθεί μέχρι ενός σημείου ή όλη την όμορφη διαδρομή. Και ένας εφημέριος συνοδεύει πάντοτε την Εικόνα, η οποία μεταφέρεται δια μέσου των πιστών, από χέρι σε χέρι, στο αγαπημένο της μοναστήρι. ‘‘Ὁ παπᾶ Νικόλας, ἕνας ὑψηλὸς καὶ εὐμορφοκαμωμένος παπᾶς, ὁποῦ τόσον εὔμορφα τοῦ πηγαίνουν τὰ ράσσα, ὅσον τὸν εὐμορφαίνει ἡ λευκὴ καὶ μακρὰ γενειάδα του, βαστάζων τὴν Παναγίαν τὴν Κονίστραν, μὲ τὸ πετραχῆλί του ἀναποδογυρισμένον εἰς τὸν δεξιόν του ὦμον, σπεύδει, ὅπως ὥρᾳ ἑσπερινοῦ εἰσέλθῃ εἰς τὴν Παναγίαν τὴν Κονίστριαν, ἕνα ὡραῖον Βυζαντινὸν μοναστηράκι, τὸ ὁποῖον ὡς ζωγραφισμένον φαίνεται μέσα εἰς τὸν τεφρὸν βράχον πευκοφυτεύτου βουνοῦ. Βαδίζει ψάλλων ἀδιακόπως τὰ Μεγαλυνάρια τῆς Παναγίας’’.
Κατά τη διάρκεια της Λιτανείας, η μορφή της Θεοτόκου αποκτά απερίγραπτη γλυκύτητα: ‘‘μικρὰ, ἀσημένια, μαλαμοκαπνισμένη, ἀσήκωτη ἀπὸ τὰ ταξίματα, μειδιᾷ, θαρρεῖς, εἰς τὰς ἀγκάλας τοῦ παπᾶ – Νικόλα, μειδίαμα χαρὰς καὶ εὐλογίας. Καὶ λάμπουν τὰ εὔμορφα τὰ μάτια της ὡς περιστεραὶ λελουμέναι γάλακτι, γεμᾶτα οἰκτιρμοὺς˙ καὶ καίουν αἱ τριανταφυλλένιαις της παρειαὶ ὡς λέπυρον ῥοιᾶς, ροδοκόκκιναι˙ καὶ ἱδρόνει ὁ λαιμὸς της ὁ πάλλευκος ὡς ὁρμίσκος ἐξ ἀδαμάντων’.
Το Εικόνισμα μεταφέρεται ‘‘μὲ τόσην δόξαν καὶ τόσην λαμπρότητα εἰς τὸ ἀρχαῖόν της τέμενος, τὸ ὁποῖον μιὰ φορὰ τὸν χρόνον λάμπει ἀπὸ ἀναριθμήτους λαμπάδας τῶν νησιωτῶν, οἱ ὁποῖοι χαράν τους τὸ ἔχουν νὰ ἀγρυπνήσουν, μιὰν φορὰν τὸν χρόνον, εἰς τὴν Παναγίαν τὴν Κονίστριαν, καὶ νὰ ἰδοῦν καὶ νὰ θαυμάσουν τοὺς χαλκάδες, ὅπου ἄλλοτε ἔδεναν ἐκεῖ τοὺς δαιμονισμένους, τοὺς ὁποίους ἀπὸ διάφορα μέρη ἔφερναν ἐκεῖ πρὸς θεραπείαν’’.
Τελευταίος σταθμός πριν η Λιτανεία φτάσει στο Μοναστήρι της, είναι ‘‘ὁ πεύκος ὅπου εὑρέθη τὸν παλαιὸν καιρὸν ἡ Παναγία ἡ Κονίστρια, ἐπάνω εἰς τοὺς κλάδους του αἰωρουμένη ὁλόφωτος, νύκτας ὁλοκλήρους, ὅτε ὁ ἀσκητεύων ἁγιώτατος ἐκεῖ Συμεὼν, παραλαβὼν αὐτήν, ἐκόμισε παρακάτω, εἰς τὸ ἀσκητήριόν του, ὅπου ἐκτίσθη τὸ διαλελυμένον σήμερον Μοναστηράκι εἰς τιμὴν τῆς Παναγίας τῆς Κονιστρίας’’. Εκεί θα τελεστεί η τελευταία δέηση πριν εισοδεύσουν την Εικόνα στο Καθολικό της Μονής. ‘‘Καί τώρα λάμπει πλέον ὁλόλαμπρος ἡ Ἁγία τῆς Θεοτόκου προτομή. Καὶ ἀπὸ τὰς λάμψεις τὰς ἐκπάγλους, ἡ εὐάριθμος συνοδία θαμβουμένη, ἀνασχηματίζει τὴν θείαν τῆς Παναγίας μορφὴν ὅλην, εὐλογοῦσαν τὸν κόσμον, καὶ μὲ τὴν ἁγίαν μανδήλαν της τὴν μαργαριτόπλεκτον σκέπουσαν τὰ ὀρφανὰ καὶ τὰς χήρας’’.
Λαμπρή η Είσοδος της Εικόνας, όπως και η Είσοδος της Θεοτόκου στα Άγια των Αγίων. ‘‘Ὀλίγον ἀκόμη καὶ τὸ ἔρημον ἀσκητήριον σείεται ἀπὸ τὰ βροντοφωνήματα τοὺ παπᾶ-Νικόλα, εἰσάγοντος τὴν Παναγίαν τὴν Κονίστριαν εἰς τὸν ναὸν’’της, ‘‘ἀπαράλλακτα ὡς ὁ ἀρχιερεὺς Ζαχαρίας εἰσήγαγε τὴν Θεοτόκον εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων’’, καθώς ψάλλει το κοντάκιο της εορτής. Εκεί τον συνοδεύει λαμπαδηφορούσα και η θειά-Αχτίτσα, ‘‘ἀπαράλλακτα, ὡς αἱ λαμπαδηφόροι παρθένοι τότε συνώδευσαν εἰς τὸν ναὸν τὴν Ἀειπάρθενον’’.
Σύμφωνα με την λαϊκή ευσέβεια, όταν οι πιστοί μεταφέρουν την αγία Εικόνα με τα χέρια τους στο αγαπημένο της μοναστηράκι είναι ανάλαφρη, ενώ όταν επιστρέφουν η εικόνα αποκτά παράδοξο βάρος, σαν να μη θέλει να εγκαταλείψη τον τόπο της προσευχής και της ησυχίας. ‘‘Λάμπει ἀπὸ τὴν χαράν της’’, παρατηρεί η θειά-Αχτίτσα ‘‘ποῦ τὴν φέρνουν εἰς τὸ μοναστηράκι της˙ καὶ εἶνε κ᾿ ἐλαφρὰ τώρα ἡ ἀσημένια εἰκόνα, ὁποῦ αὔριον θὰ εἶνε λυπημένη καὶ βαρειά, μολύβι, ὅταν θὰ τὴν γυρίζουν πίσω ς᾿ τὸ χωριό!...’’.
Μετά την αγρυπνία η ιερή Εικόνα θα επιστρέψει με Λιτανεία ξανά πίσω στην πόλη, στην πλατεία της Αγίας Τριάδος. Λίγο αργότερα, αφού ‘‘λήξῃ ἐγκαίρως ἡ θεία Λειτουργία’’ ‘‘εἰς τοὺς δύο Ναοὺς τῆς πόλεως’’, ‘‘ὁ ἱερὸς Κλῆρος καὶ τῶν δύο ἐνοριῶν μετὰ τῶν Ἐξαπτερύγων, λαμπάδων καὶ θυμιαμάτων θὰ ἐξέλθῃ εἰς τὴν παρὰ τὸ Νεκροταφεῖον ὡραῖαν πλατεῖαν τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἀκολουθοῦντος ὅλου τοῦ λαοῦ μετὰ πολλῆς εὐπρεπείας καὶ ὅλων τῶν ὑπαλλήλων’’.
http://skiathosiconography.blogspot.gr/
Η τοπική Εκκλησία της Σκιάθου θα αφιερώσει το θαυματουργό εικόνισμα της πολιούχου του στα Εισόδια, ως προσήκοντα στην σπάνια απεικόνιση, που εδώ και τρεισήμισυ αιώνες εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα.
Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης στο έργο του Με του Βορηά τα Κύματα θα περιγράψει διεξοδικά την ημέρα αυτή, μιας και πρόκειται για τη μεγαλύτερη πανήγυρη του νησιού. Παράλληλα θα επαναδημοσιεύσει το συναξάριό της, που είχε γράψει ο διδάσκαλος του Γένους, ο σκιαθίτης Επιφάνιος Δημητριάδης ο Λογιώτατος και δημοσίευσε πρώτη φορά ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης το 1903.
Περιγράφοντας την ιλαρή μορφή της Θεοτόκου αναφέρει ότι είναι ζωγραφισμένη ‘‘προτομὴ, κεφαλὴ καὶ λαιμὸς μόνον, χωρὶς νὰ βαστάζῃ τὸν Υἱὸν καὶ χωρὶς νὰ φαίνωνται χεῖρες’’, την οποία οι σκιαθίτες παρομοίασαν ‘‘ὡς τριετίζουσα παιδίσκη, ὅτε εἰσήχθη παρὰ τῶν γονέων της εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων’’, για αυτό και πανηγυρίζει ‘‘κατὰ τὴν ἑορτὴν τῶν Εἰσοδίων’’. Εικόνα ‘‘ἐλέους καὶ συμπαθείας, τὴν ὁποίαν ἡ πίστις τοῦ χωρίου ἡ ἁγία ἐκόσμησε μὲ μαργαριταρένιαν μανδήλαν καὶ μὲ σαπφείρινον περιδέραιον ἀντὶ τῶν τόσων θαυμάτων της, τὰ ὁποῖα ἀντήχησαν εἰς ὅλον τὸ Πήλιον, καὶ πέραν μέχρι τῆς Λιβαδειᾶς καὶ τῶν Σαλώνων’’.
Μετά την επανάσταση του 1821 και την ερήμωση της μονής, όταν οι σκιαθίτες επέστρεψαν στην παλιά βυζαντινή πολίχνη και έχτισαν τους δύο ενοριακούς ναούς, ζήτησαν την εικόνα της Παναγίας και την τοποθέτησαν στο μητροπολιτικό ναό των Τριών Ιεραρχών, ώστε να είναι διαρκώς προστάτις τους και βοηθός, ‘‘ἀπολαύουσα ἰδιαιτέρου ὅλως σεβασμοῦ καὶ ὡς Πολιοῦχος τιμωμένη’’.
‘‘Ἔκτοτε ἐπεκράτησεν ὡραιοτάτη συνήθεια’’ μια φορά το χρόνο, την παραμονή των Εισοδίων ‘‘ἡ σεπτὴ Εἰκὼν νὰ κομίζεται ἐκ τῆς πόλεως εἰς τὴν ἱερὰν Μονήν της διὰ κατανυκτικωτάτης Λιτανείας’’, όπου τελείται ‘‘λαμπρὰ καὶ δημοτελὴς ἀγρυπνία’’ μέχρι το πρωί, από όπου ‘‘ἐπανακομίζεται εἰς τὴν πόλιν διὰ τῆς αὐτῆς δημοτελεστάτης Λιτανείας’’.
Η διαδρομή της λιτανείας από την πόλη της Σκιάθου στον τόπο της Ευρέσεως και την Ι. Μονή των Εισοδίων.
Οι πιστοί συγκεντρώνονται στον ενοριακό ναό της Παναγίας της Λιμνιάς, όπου έχει μεταφερθεί η ιερή Εικόνα. Εκεί ψάλλεται ιδιαίτερος παρακλητικός Κανόνας, τον οποίο συνέθεσε ο Μωραϊτίδης ‘‘τῇ αἰτήσει τῶν Νησιωτῶν, ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ ἱστορικοῦ τῆς εὑρέσεως τῆς ἁγίας Εἰκόνος καὶ τῶν τελεσθέντων μεγάλων θαυμάτων’’.
Από εκεί θα ξεκινήσει η Λιτανεία στην οποία συμμετέχει ‘‘μετ᾿ εὐλαβείας ἅπασα ἡ πόλις, σὺν γυναιξὶ καὶ τέκνοις’’.
Η Λιτανεία ακολουθεί μια γραφική διαδρομή μέσα από τα πευκόφυτα βουνά του νησιού, ‘‘ἐκεῖ ὅπου τὰ πεῦκα εὐωδιάζουν περισσότερον ἀπὸ κάθε ἄλλο μέρος, ἐκτεινόμενα ἕως εἰς τὴν ἄμμον ἀκόμη τῆς παραλίας, ἐκεῖ ὅπου οἱ κηρομύταις κελαειδοῦν, σὰν ἀηδόνια εἰς τὸν καλὸν καιρὸν τους. Τὰ κούμαρα, φωτίτσαις κατακόκκιναις, λάμπουν μέσα εἰς τὸ δάσος ἀναρίθμητα, θαρρεῖς πῶς περιμένουν νὰ χαιρετίσουν τὴν λιτανείαν, ὁποῦ θὰ περάσῃ ἀπὸ ἐκεῖ. Καὶ μία ἐλαία ὄψιμος, σἄν μὲ πολλὰ– πολλὰ μαῦρα μάτια, μάτια λαμπρὰ, μάτια γυαλιστερὰ, σἄν τοῦ ἀστρείτου τὰ μάτια, καμαρόνει ἀπὸ μακρὰν τὴν ἐρχομένην πομπήν’’.
Κόσμος πολύς συμμετέχει στη Λιτανεία, και αναλόγως των δυνάμεών του, ακολουθεί μέχρι ενός σημείου ή όλη την όμορφη διαδρομή. Και ένας εφημέριος συνοδεύει πάντοτε την Εικόνα, η οποία μεταφέρεται δια μέσου των πιστών, από χέρι σε χέρι, στο αγαπημένο της μοναστήρι. ‘‘Ὁ παπᾶ Νικόλας, ἕνας ὑψηλὸς καὶ εὐμορφοκαμωμένος παπᾶς, ὁποῦ τόσον εὔμορφα τοῦ πηγαίνουν τὰ ράσσα, ὅσον τὸν εὐμορφαίνει ἡ λευκὴ καὶ μακρὰ γενειάδα του, βαστάζων τὴν Παναγίαν τὴν Κονίστραν, μὲ τὸ πετραχῆλί του ἀναποδογυρισμένον εἰς τὸν δεξιόν του ὦμον, σπεύδει, ὅπως ὥρᾳ ἑσπερινοῦ εἰσέλθῃ εἰς τὴν Παναγίαν τὴν Κονίστριαν, ἕνα ὡραῖον Βυζαντινὸν μοναστηράκι, τὸ ὁποῖον ὡς ζωγραφισμένον φαίνεται μέσα εἰς τὸν τεφρὸν βράχον πευκοφυτεύτου βουνοῦ. Βαδίζει ψάλλων ἀδιακόπως τὰ Μεγαλυνάρια τῆς Παναγίας’’.
Κατά τη διάρκεια της Λιτανείας, η μορφή της Θεοτόκου αποκτά απερίγραπτη γλυκύτητα: ‘‘μικρὰ, ἀσημένια, μαλαμοκαπνισμένη, ἀσήκωτη ἀπὸ τὰ ταξίματα, μειδιᾷ, θαρρεῖς, εἰς τὰς ἀγκάλας τοῦ παπᾶ – Νικόλα, μειδίαμα χαρὰς καὶ εὐλογίας. Καὶ λάμπουν τὰ εὔμορφα τὰ μάτια της ὡς περιστεραὶ λελουμέναι γάλακτι, γεμᾶτα οἰκτιρμοὺς˙ καὶ καίουν αἱ τριανταφυλλένιαις της παρειαὶ ὡς λέπυρον ῥοιᾶς, ροδοκόκκιναι˙ καὶ ἱδρόνει ὁ λαιμὸς της ὁ πάλλευκος ὡς ὁρμίσκος ἐξ ἀδαμάντων’.
Το Εικόνισμα μεταφέρεται ‘‘μὲ τόσην δόξαν καὶ τόσην λαμπρότητα εἰς τὸ ἀρχαῖόν της τέμενος, τὸ ὁποῖον μιὰ φορὰ τὸν χρόνον λάμπει ἀπὸ ἀναριθμήτους λαμπάδας τῶν νησιωτῶν, οἱ ὁποῖοι χαράν τους τὸ ἔχουν νὰ ἀγρυπνήσουν, μιὰν φορὰν τὸν χρόνον, εἰς τὴν Παναγίαν τὴν Κονίστριαν, καὶ νὰ ἰδοῦν καὶ νὰ θαυμάσουν τοὺς χαλκάδες, ὅπου ἄλλοτε ἔδεναν ἐκεῖ τοὺς δαιμονισμένους, τοὺς ὁποίους ἀπὸ διάφορα μέρη ἔφερναν ἐκεῖ πρὸς θεραπείαν’’.
Τελευταίος σταθμός πριν η Λιτανεία φτάσει στο Μοναστήρι της, είναι ‘‘ὁ πεύκος ὅπου εὑρέθη τὸν παλαιὸν καιρὸν ἡ Παναγία ἡ Κονίστρια, ἐπάνω εἰς τοὺς κλάδους του αἰωρουμένη ὁλόφωτος, νύκτας ὁλοκλήρους, ὅτε ὁ ἀσκητεύων ἁγιώτατος ἐκεῖ Συμεὼν, παραλαβὼν αὐτήν, ἐκόμισε παρακάτω, εἰς τὸ ἀσκητήριόν του, ὅπου ἐκτίσθη τὸ διαλελυμένον σήμερον Μοναστηράκι εἰς τιμὴν τῆς Παναγίας τῆς Κονιστρίας’’. Εκεί θα τελεστεί η τελευταία δέηση πριν εισοδεύσουν την Εικόνα στο Καθολικό της Μονής. ‘‘Καί τώρα λάμπει πλέον ὁλόλαμπρος ἡ Ἁγία τῆς Θεοτόκου προτομή. Καὶ ἀπὸ τὰς λάμψεις τὰς ἐκπάγλους, ἡ εὐάριθμος συνοδία θαμβουμένη, ἀνασχηματίζει τὴν θείαν τῆς Παναγίας μορφὴν ὅλην, εὐλογοῦσαν τὸν κόσμον, καὶ μὲ τὴν ἁγίαν μανδήλαν της τὴν μαργαριτόπλεκτον σκέπουσαν τὰ ὀρφανὰ καὶ τὰς χήρας’’.
Λαμπρή η Είσοδος της Εικόνας, όπως και η Είσοδος της Θεοτόκου στα Άγια των Αγίων. ‘‘Ὀλίγον ἀκόμη καὶ τὸ ἔρημον ἀσκητήριον σείεται ἀπὸ τὰ βροντοφωνήματα τοὺ παπᾶ-Νικόλα, εἰσάγοντος τὴν Παναγίαν τὴν Κονίστριαν εἰς τὸν ναὸν’’της, ‘‘ἀπαράλλακτα ὡς ὁ ἀρχιερεὺς Ζαχαρίας εἰσήγαγε τὴν Θεοτόκον εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων’’, καθώς ψάλλει το κοντάκιο της εορτής. Εκεί τον συνοδεύει λαμπαδηφορούσα και η θειά-Αχτίτσα, ‘‘ἀπαράλλακτα, ὡς αἱ λαμπαδηφόροι παρθένοι τότε συνώδευσαν εἰς τὸν ναὸν τὴν Ἀειπάρθενον’’.
Σύμφωνα με την λαϊκή ευσέβεια, όταν οι πιστοί μεταφέρουν την αγία Εικόνα με τα χέρια τους στο αγαπημένο της μοναστηράκι είναι ανάλαφρη, ενώ όταν επιστρέφουν η εικόνα αποκτά παράδοξο βάρος, σαν να μη θέλει να εγκαταλείψη τον τόπο της προσευχής και της ησυχίας. ‘‘Λάμπει ἀπὸ τὴν χαράν της’’, παρατηρεί η θειά-Αχτίτσα ‘‘ποῦ τὴν φέρνουν εἰς τὸ μοναστηράκι της˙ καὶ εἶνε κ᾿ ἐλαφρὰ τώρα ἡ ἀσημένια εἰκόνα, ὁποῦ αὔριον θὰ εἶνε λυπημένη καὶ βαρειά, μολύβι, ὅταν θὰ τὴν γυρίζουν πίσω ς᾿ τὸ χωριό!...’’.
Μετά την αγρυπνία η ιερή Εικόνα θα επιστρέψει με Λιτανεία ξανά πίσω στην πόλη, στην πλατεία της Αγίας Τριάδος. Λίγο αργότερα, αφού ‘‘λήξῃ ἐγκαίρως ἡ θεία Λειτουργία’’ ‘‘εἰς τοὺς δύο Ναοὺς τῆς πόλεως’’, ‘‘ὁ ἱερὸς Κλῆρος καὶ τῶν δύο ἐνοριῶν μετὰ τῶν Ἐξαπτερύγων, λαμπάδων καὶ θυμιαμάτων θὰ ἐξέλθῃ εἰς τὴν παρὰ τὸ Νεκροταφεῖον ὡραῖαν πλατεῖαν τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἀκολουθοῦντος ὅλου τοῦ λαοῦ μετὰ πολλῆς εὐπρεπείας καὶ ὅλων τῶν ὑπαλλήλων’’.
http://skiathosiconography.blogspot.gr/
Κυριακή 19 Μαΐου 2013
Η Υπεραγία Θεοτόκος στην βουλγαρική αγιογραφία ανά τους αιώνες
web statistics
Η Θεοτόκος Οδηγήτρια με προφήτες - εικόνα από τον 16ο αιώνα από την πόλη Νεσέμπαρ
Στις 8 Σεπτεμβρίου η Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της – την Γέννηση της Υπεαργίας Θεοτόκου. Στην κρύπτη του ναού του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέβσκι στην πρωτεύουσα, στο πλαίσιο της μόνιμης έκθεσης εικόνων, μπορούμε να δούμε δύο εικόνες, αφιερωμένες στην Γέννηση της Θεοτόκου. Η μια είναι πολύ γνωστή, υπάρχει σε κάθε εκκλησία. Συνήθως η Θεοτόκος απεικονίζεται σαν μωρό με φωτοστέφανο σε κρεβατάκι ή σε κούνια μπροστά σε τραπέζι με φιλοξενούμενους. Στο τραπέζι είναι και οι γονείς της – η Αγία Άννα και ο Άγιος Ιωακείμ από το Ναζαρέτ. Η άλλη εικόνα αποτελεί εξαίρεση.
"Εδώ λείπει η κούνια μπροστά στο τραπέζι, ενώ η μικρή Θεοτόκος είναι σε ζωγραφισμένη εικόνα, που η Αγία Άννα κρατάει στα χέρια της για να την δείξει στους φιλοξενούμενους", εξηγεί η Βλαντισλάβα Κασμάκοβα, ξεναγός στην κρύπτη. "Εκτός αυτού, το κεφάλι της Θεοτόκου είναι περικυκλωμένο από κόκκινο στεφάνι. Το κόκκινο χρώμα είναι ιδιαίτερης σημασίας στην ορθόδοξη αγιογραφία, έχοντας προστατευτική λειτουργία. Αντικαθιστά το πράσινο, που έως τον 10το αιώνα συμβολίζει την νίκη της ζωής στον θάνατο και είναι ένδειξη για τη υψηλή θέση, που καταλαμβάνει στον ουρανό το απεικονισμένο πρόσωπο. Ο αγιογράφος θέλει να προβάλει την ιδέα, ότι η Παναγία μας επιλέχθηκε για την υψηλή αποστολή της ακόμη από την γέννησή της. Η ίδια πρέπει να γεννήσει τον Σωτήρα μας. Γι' αυτό σ' όλες τις εικόνες η Θεοτόκος είναι πολύ σοβαρή, πολύ συγκεντρωμένη. Αν και είναι ευλογημένη, η τύχη της δεν είναι ελαφρά. Αυτή είναι και η διαφορά μεταξύ της ορθόδοξης και της καθολικής τέχνης. Στην καθολική τέχνη απεικονίζεται με ρούχο, το οποίο είναι βασιλικό μπλε και παίζει με τον μικρό Χριστό, ο οποίος είναι μωρό. Παρουσιάζεται η στιγμή της μητρότητας, που φέρει χαρά σε κάθε γυναίκα. Ενώ στην Ορθοδοξία η απεικόνιση του βαθιού μητρικού συναισθήματος πάντα περιέχει ουσιαστικό στοιχείο λύπης".
Η Γέννηση της Θεοτόκου - δύο εικόνες από την περιοχή του Βελίκο Τίρνοβο, 19ο αιώνα. Φωτογραφία: Ηλιάνα Ράιτσεβα
Θεωρείται, ότι η πρώτη εικόνα της Θεοτόκου αγιογραφήθηκε από τον απόστολο Λουκά. Αργότερα, με την πάροδο του χρόνου καθιερώνονται ορισμένοι κανόνες της αγιογραφίας της. Η Μητέρα του Θεού πάντα παρουσιάζεται σε δύο χρώματα – κόκκινο, που συχνά φθάνει στο καφέ, και μπλε. Το κόκκινο είναι η σχέση με τις κανονικές γυναίκες, είναι το χρώμα της θηλυκότητας και της μητρότητας. Το μπλε είναι το χρώμα της λύπης. Μόνο η Θεοτόκος από όλες τις άγιες γυναίκες έχει το δικαίωμα να φοράει κόκκινα παπούτσια λόγω της ιδιαίτερης θέσης της στον ουρανό.
Η Παναγία Οράντα, στοιχείο από την εικόνα της Σύναξης Αρχαγγέλων, 14 αιώνα, Μοναστήρι Μπάτσκοβο. Φωτογραφία: Ηλιάνα Ράιτσεβα
Η παλιότερη απεικόνιση της Θεοτόκου είναι η Παναγία Οράντα. Σ' αυτόν τον κανόνα η Θεοτόκος ευλογεί. Πάντα την βρίσκουμε στο ανατολικό μέρος της εκκλησίας. Ο πιο διαδεδομένος κανόνας αγιογραφίας της Θεοτόκου είναι του τύπου "Οδηγήτρια".
"Επειδή με το δεξιό της χέρι η Παναγία δείχνει τον δρόμο της σωτηρίας μας", αναφέρει η κα Κασμάκοβα. "Δείχνει προς τον Χριστό, που κάθεται στα γόνατά της και που ευλογεί. Ο Χριστός είναι απεικονισμένος σαν παιδί, αλλά η έκφραση του προσώπου του δεν είναι παιδική. Στην ορθοδοξία θεωρείται πως ο Χριστός δεν έχει ηλικία. Ο Θεός Πατήρ μας το δίνει σε ανθρώπινες διαστάσεις, για να μπορούμε να τον αντιληφθούμε. Στο μέτωπο και τους δύο ώμους της Θεοτόκου υπάρχουν τρία αστέρια, που σχηματίζουν τρίγωνο. Είναι σύμβολο της αγνότητάς της και της μητρότητας. Χαρακτηριστικό στοιχείο των εικόνων της Θεοτόκου, όταν είναι μαζί με τον Χριστό, είναι ότι ο Χριστός ευλογεί, ενώ η ίδια είναι στο δεύτερο πλάνο".
Η πιο τιμημένη από τις γυναίκες, που θέλουν να γίνουν μητέρες, είναι ο κανόνας "Ελεούσα": "Είναι η εικόνα, στην οποία ο Χριστός έχει αγκαλιάσει την μητέρα του από τον λαιμό, έχουν ακουμπήσει τα μάγουλα ο ένας στον άλλο – αυτή η μορφή είναι σύμβολο της μητρικής στοργής", συνεχίζει η Βλαντισλάβα Κασμάκωβα. "Αυτή είναι η μόνη στιγμή, στην οποία στην Παναγία επιτρέπεται να είναι χαμογελαστή. Αυτός ο κανόνας γίνεται πολύ δημοφιλής στα Βαλκάνια και ιδιαίτερα στη Ρωσία. Μπορούμε να πούμε, ότι αυτή είναι η πιο γυναικεία εικόνα. Συχνά θεωρείται θαυματουργική και την τιμούν σ' όλα τα μεγαλύτερα μοναστήρια. Απ αυτόν τον κανόνα προέρχεται ένας άλλος – της Παναγίας Τριχερούσας".
. "Ως παράδειγμα διπλασιασμού μπορούμε να αναφέρουμε την εικόνα της Παναγίας του Αμάραντου Ρόδου", συνεχίζει η Βλαντισλάβα Κασμάκοβα. "Αυτή η εικόνα, που βρίσκεται στην Κρύπτη, αγιογραφήθηκε το 1703. Η Παναγία κρατάει τον Χριστό στα γόνατά της, έχει στέμμα στο κεφάλι της και κρατάει και τριαντάφυλλο. Το τριαντάφυλλο ήταν σύμβολο της Παναγίας μέχρι τον 10το αιώνα, όταν ο χριστιανισμός ήταν ακόμη πολύ τρωτός και οι άγιοι απεικονίζονταν συμβολικά, όχι με τις ανθρώπινες μορφές τους. Αυτή η εικόνα είναι θαυματουργική. Όταν ένα στοιχείο επαναλαμβάνεται, σ αυτήν την περίπτωση το ρόδο και η μορφή της Παναγίας, η εικόνα αμέσως γίνεται θαυματουργική".
Άλλος κανόνας είναι "Παναγία στον θρόνο", συνεχίζει η κα Κασμάκοβα: "Η Παναγία κάθεται σε θρόνο και κρατάει στα χέρια της τον Χριστό, ο Οποίος ευλογεί. Σ' αυτόν τον κανόνα πάντα τίθεται πλαίσιο, στο οποίο από τις δύο πλευρές απεικονίζονται οι 12 προφήτες. Κάθε προφήτης κρατάει στα χέρια του ειλητάριο, στο οποίο γράφει για το όραμά του για την
Θεοτόκο. Ο ένας την βλέπει σαν βουνό, ο άλλος – σαν σκάλα προς τον ουρανό, ο άλλος – σαν σκληρό βράχος.
Μετάφραση: Σβέτλα Τόντοροβα
Πέμπτη 16 Μαΐου 2013
Η μοναδική εικόνα της «Παναγίας του Χάρου» και το θαύμα που επαναλαμβάνεται.
web statisti
ΚείμενοΣταμάτη Αννα
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Μια απεικόνιση μοναδική, ένα θαύμα επαναλαμβανόμενο και ένα όνομα που δεν συναντά κανείς εύκολα, είναι τα τρια στοιχεία που καθιστούν απόλυτα μοναδική μια από τις πιο σπάνιες εικόνες της Παναγίας.
Βρίσκεται στην Ελλάδα, σε ένα ταπεινό βυζαντινό εκκλησάκι που έχτισαν στους Λειψούς το 1600 μοναχοί από την Πάτμο.
Το ονόμασαν «Παναγία του Χάρου» εξαιτίας του κειμηλίου που φιλοξενούσε. Μια εικόνα της Παναγίας που δεν κρατά τον Χριστό στην αγκαλιά της όπως συνηθίζεται αλλά τον Σταυρό με τον Ιησού επάνω του.
Είναι μια μοναδική απεικόνιση που δείχνει τον θρήνο της μητέρας και το μαρτύριο που πέρασε παραλαμβάνοντας το παιδί της νεκρό ύστερα από ένα απίστευτα σκληρό και ατιμωτικό μαρτύριο.
ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΜΕ ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΠΟΥ ΑΝΘΙΖΟΥΝ
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, τον Απρίλιο του 1943 μια νεαρή κοπέλα, τοποθέτησε στην εικόνα της Παναγίας λευκούς κρίνους ως προσφορά στην Παναγία. Κανείς δεν γνωρίζει τι ήθελε να ζητήσει εκείνη την ταραγμένη περίοδο από την Παναγία.
Με το πέρασμα των ημερών, όπως ήταν φυσικό οι κρίνοι μαράθηκαν. Τρεις μήνες μετά, τον Ιούλιο του 1943 κάποιοι επισκέπτες διαπίστωσαν πως οι μαραμένοι κρίνοι είχαν αρχίσει να πρασινίζουν και ουσιαστικά να ξαναζωντανεύουν.
Στις 23 Αυγούστου, οπότε και γιορτάζει ο συγκεκριμένος Ναός οι κρίνοι είχαν νέα μπουμπούκια.
Άνθρωποι που επισκέπτονται το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας για να προσκυνήσουν και να θαυμάσουν την ξεχωριστή αυτή εικόνα της Παναγίας, λένε πως το θαύμα αυτό επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο την ίδια περίοδο.
Βρίσκεται στην Ελλάδα, σε ένα ταπεινό βυζαντινό εκκλησάκι που έχτισαν στους Λειψούς το 1600 μοναχοί από την Πάτμο.
Το ονόμασαν «Παναγία του Χάρου» εξαιτίας του κειμηλίου που φιλοξενούσε. Μια εικόνα της Παναγίας που δεν κρατά τον Χριστό στην αγκαλιά της όπως συνηθίζεται αλλά τον Σταυρό με τον Ιησού επάνω του.
Είναι μια μοναδική απεικόνιση που δείχνει τον θρήνο της μητέρας και το μαρτύριο που πέρασε παραλαμβάνοντας το παιδί της νεκρό ύστερα από ένα απίστευτα σκληρό και ατιμωτικό μαρτύριο.
ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΜΕ ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΠΟΥ ΑΝΘΙΖΟΥΝ
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, τον Απρίλιο του 1943 μια νεαρή κοπέλα, τοποθέτησε στην εικόνα της Παναγίας λευκούς κρίνους ως προσφορά στην Παναγία. Κανείς δεν γνωρίζει τι ήθελε να ζητήσει εκείνη την ταραγμένη περίοδο από την Παναγία.
Με το πέρασμα των ημερών, όπως ήταν φυσικό οι κρίνοι μαράθηκαν. Τρεις μήνες μετά, τον Ιούλιο του 1943 κάποιοι επισκέπτες διαπίστωσαν πως οι μαραμένοι κρίνοι είχαν αρχίσει να πρασινίζουν και ουσιαστικά να ξαναζωντανεύουν.
Στις 23 Αυγούστου, οπότε και γιορτάζει ο συγκεκριμένος Ναός οι κρίνοι είχαν νέα μπουμπούκια.
Άνθρωποι που επισκέπτονται το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας για να προσκυνήσουν και να θαυμάσουν την ξεχωριστή αυτή εικόνα της Παναγίας, λένε πως το θαύμα αυτό επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο την ίδια περίοδο.
Δευτέρα 13 Μαΐου 2013
Ἡ Παναγία τῆς Λουένας θεραπεύει σχιζοφρενῆ. "Φέρε τό παιδί σου στήν Παναγία τῆς Λουένας...". Θαυμαστές Ἱεραποστολικές ἱστορίες
web statistics
Ἡ Παναγία τῆς Λουένας θεραπεύει σχιζοφρενῆ
3. Τόν μῆνα Μάρτιο τοῦ 2002 ἔγινε ἕνα ἄλλο θαῦμα τῆς Παναγίας μας. Κάποιος Χριστιανός μας, ὀνόματι Γεώργιος, πού ἐργάζεται σάν διευθυντής σέ συνεργεῖο αὐτοκινήτων τῆς ἑταιρείας Τζεκαμίν, εἶχε τό κορίτσι του ἄρρωστο ἀπό σχιζοφρένεια. Τό ἐπήγαινε στούς γιατρούς, ἀλλά δέν ἔβλεπε θεραπεία.
Κάποια ἡμέρα ὁ Κατηχητής τῆς ἐνορίας μας, Λουκᾶς τ᾿ ὄνομά του, τοῦ εἶπε: «Τό παιδί σου δέν γίνεται καλά μέ γιατρούς παρά μόνο ἄν τό φέρεις νά προσκυνήσει τήν Εἰκόνα τῆς Παναγίας μας».
Πράγματι, ἐκείνη τήν Κυριακή ἔφερε τό παιδί του στήν ἐκκλησία, φρουρούμενο ἀπό δύο ἀδέλφια της. Τήν ἐπῆγαν καί προσκύνησε τήν εἰκόνα τῆς Παναγίας τοῦ τέμπλου καί ἀμέσως θεραπεύθηκε. Ἡ χαρά ὅλων δέν περιγραφόταν. Ἡ πίστις τους γιγαντώθηκε καί παντοῦ ἀκουγόταν τό νικητήριο μήνυμα: «Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἡ ἀληθινή Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ».
Μετά ἀπό κατήχησι 6 μηνῶν τό κορίτσι βαπτίσθηκε καί πῆρε τό ὄνομα Μαρία-Παντελίνα.
"Φέρε τό παιδί σου στήν Παναγία τῆς Λουένας..."
4. Παρόμοιο θαῦμα ἔζησε ὁ ὀρθόδοξος Χριστιανικός κόσμος τῆς Λουένας μέ τήν θεραπεία ἑνός ἄλλου παιδιοῦ σχιζοφρενοῦς. Ὁ πατέρας του, εἶναι διευθυντής Ἀστυνομίας τῆς Λουένας. Ἔτρεξε παντοῦ. Σπατάλησε τά λίγα χρήματά του πού εἶχε. Ὅλοι τοῦ ὑπόσχοντο, ἀλλά ἡ θεραπεία δέν εἶχε ἔλθει.
Ἄκουσε γιά τό γεγονός αὐτό ὁ Κατηχητής μας Λουκᾶς καί εἶπε στόν πατέρα νά φέρει τό παιδί του στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Πράγματι, ἦτο ἡμέρα, ὅταν ξεπρόβαλλε μέσα ἀπό τό πλῆθος τῶν πιστῶν ὁ διοικητής κρατώντας μέ κάποιον ἄλλο τό παιδί του. Μέ τήν ὑπόδειξι τοῦ Κατηχητοῦ τό μετέφεραν στό τέμπλο. Πλησίασαν τό παιδί στήν Εἰκόνα τῆς Παναγίας. Ἐκεῖνο ἀσπάσθηκε τήν Παναγία μας καί ἀμέσως θεραπεύθηκε.
Νέες ζητωκραυγές τοῦ πλήθους. Νέα παραλληρήματα. Νέα ἀναφωνητά τῶν γυναικῶν. Λίγη ὥρα μετά τήν Λειτουργία μπῆκε μέσα ἕνα σῶμα ἀστυνομίας μέ τόν διοικητή. Ἦλθαν νά μάθουν καί ν᾿ ἀκούσουν, τί Ἐκκλησία εἶναι αὐτή καί πῶς γίνονται τέτοια θαύματα»;
Μοῦ εἶπε ὁ π. Ἰωακείμ, πάρα πολλοί ἀστυνομικοί καί ὁ πατέρας τοῦ παιδιοῦ εἶναι Κατηχούμενοι. Ἡ πίστις διαδίδεται παντοῦ μέ τά θαύματα τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας
καί τῶν Ἁγίων μας. Εἶναι θέλημά Του ὁ λαός νά γνωρίσει τό ἀληθινό Φῶς, τόν Χριστό, καί ν᾿ ἀπαλλαγεῖ ὁριστικά ἀπό τά σκότη τῆς ἁμαρτίας τῆς μαγείας καί τοῦ αἰωνίου θανάτου.
Ἐπιμέλεια κειμένου Αναβάσεις
___________________________________________
Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.
Σάββατο 11 Μαΐου 2013
Σύναξις Υπεραγίας Θεοτόκου''Της Μονής Μπράτσκυ του Κιέβου'
web statistics
'
proskynitis.blogspot.com
Παρασκευή 10 Μαΐου 2013
Aφιέρωμα στην εορτή της Ζωοδόχου Πηγής.
web statistics
επιμέλεια:πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου
(Απόσπασμα απο σχετική εργασία).
Η ΖΩΟΔΟΧΟΣ ΠΗΓΗ ΚΑΙ Ο ΟΜΩΝΥΜΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
Την Παρασκευή της Διακαινησίμου, η Eκκλησία μας εορτάζει την εορτή της Zωοδόχου Πηγής. H εορτή αυτή ανήκει στις λεγόμενες κινητές εορτές του εκκλησιαστικού έτους. Kινητές λέγονται οι εορτές του Tριωδίου και του Πεντηκοσταρίου, που έχουν ως κέντρο την ημέρα του Πάσχα. Oι εορτές αυτές ονομάζονται κινητές, γιατί δεν έχουν σταθερή ημερομηνία, εν αντιθέσει με τις άλλες εορτές του εκκλησιαστικού έτους που έχουν σταθερά ημερομηνία και λέγονται ακίνητες. Των κινητών εορτών η ημερομηνία κάθε χρόνο αλλάζει.
Eξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα. Όταν το Πάσχα είναι πρώιμο, έρχονται και αυτές ενωρίτερα· όταν το Πάσχα είναι όψιμο, αυτές έρχονται αργότερα. H εορτή της Zωοδόχου Πηγής εορτάζεται την Παρασκευή της Διακαινησίμου, δηλαδή την εβδομάδα που ακολουθεί αμέσως μετά το Πάσχα. Mετά την Aνάσταση είναι η πρώτη εορτή του Πεντηκοσταρίου. Eορτάζεται την ωραία εποχή της ανοίξεως μέσα στο κλίμα της πασχαλινής χαράς και αγαλλιάσεως.
H Zωοδόχος Πηγή είναι μία εορτή πρός τιμήν της Παναγίας. δεν έχει σχέση με τη ζωή της υπεραγίας Θεοτόκου, όπως οι άλλες γνωστές θεομητορικές εορτές, λόγου χάριν τα Eισόδια, ο Eυαγγελισμός ή η Kοίμησις της Θεοτόκου. H εορτή αυτή έχει σχέση με τις θαυμαστές επεμβάσεις της Παναγίας πρός σωτηρίαν δυστυχών και ταλαιπώρων ανθρώπων που την επικαλέσθηκαν με πίστη.
H Zωοδόχος Πηγή μας υπενθυμίζει τα θαύματα, που έκανε η Παναγία σε ένα ορισμένο ναό της στον τόπο εκείνο που προκαλεί τη συγκίνηση κάθε Έλληνος.
. Aπό πού έχει την αρχή της η εορτή της Zωοδόχου Πηγής;
Σχετικά με την αποκάλυψη του Αγιάσματος υπάρχουν δυο εκδοχές:
Α.Πρίν από 1500 περίπου χρόνια σε κάποια εξοχή της Kωνσταντινουπόλεως, κάπου εκεί σ’ έναν έρημο δρόμο, ένας δυστυχισμένος άνθρωπος φώναζε «βοήθεια!». Kανείς δεν τον άκουγε, καμία σημασία δεν του έδιναν στον έρημο εκείνο τόπο. Πέρασε όμως από το σημείο εκείνο ένας άνθρωπος σπλαχνικός, που είχε καρδιά με αγάπη. Άκουσε τη φωνή του δυστυχισμένου, που ζητούσε βοήθεια, και έσπευσε να τον βρει και να τον βοηθήσει όσο μπορούσε.
Tον βρήκε σε ελεεινή κατάσταση. Ήταν τυφλός και έμενε εκεί. Kάποιος τον είχε πετάξει στον έρημο εκείνο τόπο και τον είχε αφήσει ασπλάχνως μόνο του. O τυφλός είχε μέρες νηστικός, πεινασμένος και διψασμένος. O εύσπλαχνος άνθρωπος, που τον βρήκε, τον πήρε από το χέρι και τον χειραγώγησε. O τυφλός του λέει·―Έχω μέρες να πιώ νερό· σε παρακαλώ, νεράκι θέλω. Eκείνος έψαξε. Mπήκε σ’ ένα δάσος. Προχώρησε για να βρει πηγή. Δεν βρήκε. Tότε ακούει μια φωνή, μιά μυστηριώδη φωνή·―Δεν χρειάζεται να αγωνιάς.
Tο νερό είναι κοντά. Προχώρει και θα το βρεις.Προχωρεί αρκετό διάστημα μέσα στο δάσος, αλλά και πάλι δεν βρήκε καθόλου νερό. Aκούει ξανά τη φωνή·
―Mην απογοητεύεσαι. Προχώρει και θα βρείς.Προχώρησε λίγο ακόμα μέσα στο δάσος. Kαι τότε εκεί βρίσκει ένα γάργαρο δροσερό νερό. Έδωσε στο διψασμένο να πιει. O τυφλός ήπιε και ευφράνθηκε.Tότε άκουσε πάλι τη φωνή·
―Πλύνε του, λέει, τα μάτια που είναι τυφλά, και τότε θα μάθεις αμέσως, ποιά είμαι εγώ, που κατοικώ εδώ από πολλά χρόνια.
Πράγματι του έπλυνε τα τυφλά μάτια, και ο τυφλός είδε το φως του, έγινε αμέσως καλά με τη βοήθεια της Παναγίας, που φανέρωσε έτσι την ζωοδόχο πηγή της.Aς μην πιστεύουν οι άπιστοι, δικαίωμά τους. Eμείς πιστεύουμε, ότι πέρα της ύλης συμβαίνουν γεγονότα τεράστια, τα οποία εμείς ονομάζουμε θαύματα, οι δε άλλοι τα εμπαίζουν και τα κοροϊδεύουν. Aλλ’ εμείς πιστεύουμε στά θαύματα τα οποία έκανε ο Θεός και η Παναγία.Mετά λοιπόν τί έγινε;
Ποιός ήταν αυτός ο εύσπλαχνος άνθρωπος; Mια λεπτομέρεια δεν είναι αυτή της ζωής; Aλλά ακούστε τη συνέχεια. Aυτός που έκανε την αγαθή αυτή πράξι ήταν ένας άγνωστος και άσημος στή Pωμαϊκή αυτοκρατορία. Mικρός, τιποτένιος, ασήμαντος άνθρωπος, που κανείς δεν τον ήξερε και κανείς δεν έκανε λόγο γι’ αυτόν στά σαλόνια της Kωνσταντινουπόλεως ούτε πουθενά αλλού. Ήταν ένας ταπεινός άνθρωπος μακέλλης στο επάγγελμα, δηλαδή κρεοπώλης. Ήταν ο Λέων. Ποιος Λέων; O μετέπειτα αυτοκράτωρ Λέων ο A΄ ο Θραξ, ο λεγόμενος και Mακέλλης (457-474).
Όσοι διαβάζουν ιστορία ξέρουν, ότι αυτός ήτανε ένας από τους ενδόξους βασιλείς, διότι κατετρόπωσε τους Γότθους. Ήταν αγαθός και πράος.Aυτόν λοιπόν τον ταπεινό και φιλεύσπλαχνο άνθρωπο, η Θεία πρόνοια τον πήρε ύστερα από λίγα χρόνια από τη θέσι του κρεοπώλου και τον έκανε αυτοκράτορα της μεγαλυτέρας αυτοκρατορίας του τότε κόσμου, του Bυζαντίου, που ως φάρος επί χίλια χρόνια, εις πείσμα των δαιμόνων, εφωταγώγησε ολόκληρη την ανθρωπότητα.O Λέων, όταν έγινε αυτοκράτωρ, δεν λησμόνησε το περιστατικό αυτό.
Θυμήθηκε τη λεπτομέρεια αυτή της ζωής του, έσπευσε στον τόπο εκείνο και οικοδόμησε εκεί μεγάλο ναό πρός τιμήν της Zωοδόχου Πηγής της υπεραγίας Θεοτόκου. Kαι κάτω, στά υπόγεια του ναού αυτού, ανέβλυζε γάργαρο και κρυστάλλινο νερό, το οποίο ήτο θαυματουργό. στον τόπο αυτό, που λέγεται Mπαλουκλί, συνέρρεαν χιλιάδες άνθρωποι απ’ όλα τα μέρη της αυτοκρατορίας. Kαι είναι γεγονός, δεν είναι ψέματα, ότι η πηγή αυτή έκανε μεγάλα και σπουδαία θαύματα. Aγιασμένο νερό βγαίνει από τη γη και θαυματουργεί.
Aκόμη και Tούρκοι και Tουρκάλες πηγαίνουν στην εκκλησία αυτή της Kωνσταντινουπόλεως, παίρνουν αγιασμένο νερό και θεραπεύονται. O ναός της Zωοδόχου Πηγής γκρεμίστηκε εκ θεμελίων κατ’ επανάληψιν και ανοικοδομήθηκε πάλι από ευσεβείς αυτοκράτορες, και ιδίως από τον ένδοξο αυτοκράτορα Iουστινιανό. O ναός αυτός έχει ιστορία, είναι ιστορικός. Yπάρχει ακόμη και σήμερα. σε όσους επισκέφθηκαν την Kωνσταντινούπολη ο ναός αυτός είναι γνωστός ως ο ναός του Mπαλουκλί, στον οποίο πρό ετών, το 1955, βέβηλοι Tούρκοι ώρμησαν και δεν μπορώ να εκφράσω τί βεβηλώσεις έκαναν.
Β.Η δεύτερη εκδοχή: Την εξιστορεί ο ιστορικός Προκόπιος, τοποθετείται χρονολογικά στις αρχές του 6ου αιώνα μ.Χ. και αναφέρεται στον Ιουστινιανό. Ο Ιουστινιανός κυνηγούσε σε έναν πολύ όμορφο τόπο με πολύ πράσινο, νερά καί δένδρα. Εκεί, σε όραμα, είδε ένα μικρό παρεκκλήσι, πολλούς ανθρώπους και έναν ιερέα μπροστά σε μία πηγή. «Είναι η Πηγή των Θαυμάτων» του είπαν. Και έχτισε εκεί μοναστήρι με υλικά που περίσσεψαν από την Αγιά Σοφιά.
Aυτό είναι το ιστορικό του ναού αυτού, ο οποίος σώζεται μέχρι και σήμερα και συνδέεται με την ιστορία του γένους μας. Aδελφοί μου! Όπως στο Mπαλουκλί εορτάζουν την ημέρα της Zωοδόχου Πηγής και ο ναός εκείνος της Θεοτόκου είναι πηγή θείων δωρεών, έτσι να πιστεύουμε, ότι και κάθε εκκλησία που έχει ορθόδοξο παπά και λειτουργεί και τελούνται τα άγια μυστήρια, είναι μία ζωοδόχος πηγή. Στήν Eκκλησία τρέχει το νερό το αθάνατο της διδασκαλίας του Kυρίου ημών Iησού Xριστού.
Tο νερό αυτό ξεδιψά. Σβήνει τη μεταφυσική δίψα του ανθρώπου.Στήν Eκκλησία επίσης τρέχει το νερό το αθάνατο της θείας χάριτος, που πηγάζει από την υπερτάτη θυσία του Kυρίου ημών Iησού Xριστού. Tο νερό αυτό θεραπεύει. Δίνει την υγεία στις ανάπηρες και τραυματισμένες ψυχές, διά πρεσβειών της Παναγίας. Aμήν.
Σήμερα στην αυλή της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκονται οι τάφοι των Οικουμενικών Πατριαρχών. Το Αγίασμα βρίσκεται στον υπόγειο Ναό και αποτελείται από μαρμαρόκτιστη πηγή.
Απολυτίκια:
Ἦχος πλ. ἀ’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Η αναβλύζουσα Θειον ύδωρ αθάνατον, η προχέουσα ρείθρα ζωής αέναα· τοις προστρέχουσι πιστώς τη Ζωοδόχο σου Πηγή και ταύτα αρυoμένοι, βραβεύεις νυν τε παρθένε ρώσιν και θεραπείαν, και συμφορών απολύτρωσιν.
Δεύτερο Απολυτίκιο Ζωοδόχου Πηγής
Ήχος α΄
Ο ναός σου Θεοτόκε ανεδείχθη παράδεισος, ως ποταμούς αειζώους αναβλύζων ιάματα ώ προσερχόμενοι πιστώς, ως Ζωοδόχου εκ Πηγής, ρώσιν αντλούμεν, και ζωήν την αιώνιον, πρεσβεύεις γαρ συ τω εκ σου τεχθέντι, Σωτήρι Χριστώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών.
Η ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΗΣ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ
Η Θεοτόκος κατέστη διά της θείας κυοφορίας Της η αγιότερη ανθρώπινη ύπαρξη. Αυτή αξιώθηκε και ευλογήθηκε να γίνει το τίμιο δοχείο στο οποίο καταδέχτηκε να ενοικήσει ο άπειρος Θεός. ᾿Αξιώθηκε να γίνει τροφός του απόλυτα ανενδεούς Θεού, για τη δική μας σωτηρία. ῾Η συμβολή Της στην υλοποίηση του θείου σχεδίου και στο έργο της σωτηρίας του κόσμου υπήρξε καθοριστική. Το πάναγνο σώμα Της έγινε ο σύνδεσμος της ανθρώπινης φύσεως με την θεία φύση. Στο καθαρότατο και αγιότατο σαρκίο της έγινε η μεγάλη συνάντηση Θεού και ανθρώπου!
῾Η πάναγνη καρδιά Της ξεχειλίζει από αγάπη για τον κάθε άνθρωπο, όσο αμαρτωλός και αν είναι, ακόμα και για τους χυδαίους υβριστές Της. Δεν υπάρχει χώρος σε αυτή για μίσος και εκδίκηση. ῾Ως φυσική μητέρα του Θεανθρώπου Υιού Της, είναι ταυτόχρονα και μητέρα όλων ημών των αδελφών του Χριστού (῾Εβρ. 2·12) και όπως η φυσική μάνα νοιάζεται για τα παιδιά της έτσι και Εκείνη νοιάζεται για μας.
῾Ως η μητέρα του Θεού, αξιώθηκε να έχει απόλυτη παρρησία σε Αυτόν. Ο θρόνος Της βρίσκεται κοντά στο φοβερό βήμα της Θεότητας. Την άκρα τιμητική αυτή θέση την χρησιμοποιεί για να δέεται αδιάκοπα στον Υιό Της για μας. Καί εμείς επειδή γνωρίζουμε αυτή την σχέση Της με τον Σωτήρα μας Χριστό την παρακαλούμε να πρεσβεύει για μας και να μας προστατεύει στις αντιξοότητες της ζωής.
῾Η αγία μας Εκκλησία διδάσκει πως η χάρις του Θεού διοχετεύεται στον κόσμο ακόμα και μέσω υλικών στοιχείων, διότι με την πρόσληψη του Θεού Λόγου του υλικού σώματος, μέσω αυτού έχει καθαγιαστεί ολόκληρη η υλική κτίση. Το πιο ευλογημένο υλικό στοιχείο είναι ίσως το νερό. Αυτό δίνει ζωή στον άνθρωπο και σε όλα τα έμβια όντα. Χάρις στην αναντικατάστατη χρησιμότητά του για τη ζωή κατέστη ο πιο συνηθισμένος δίαυλος της θείας χάριτος στην ανθρωπότητα. ᾿Από τα πανάρχαια χρόνια υπήρχαν στην Εκκλησία πάμπολλα «αγιάσματα», δηλαδή πηγές κάτω ή πλάι σε ιερούς ναούς, στα οποία οι πιστοί συνέρεαν για να ζητήσουν την ευλογία και την χάρη του Θεού και να αγιαστούν.
Τα πιο πολλά «αγιάσματα» ήταν και είναι αφιερωμένα στην Θεοτόκο, διότι, όπως αναφέραμε αυτή είναι, μετά τον Τριαδικό Θεό, η αγιότερη ύπαρξη και κατά συνέπεια η αέναη πηγή ευλογίας του κόσμου. Τα «αγιάσματα» της Θεοτόκου, δηλαδή τα ύδατα των πηγών, που έρεαν και ρέουν κοντά στους ναούς Της θεωρούνται αγιασμένα και οι πιστοί αντλούν από αυτά πλήθος θαυματουργών ιάσεων. ῾Η χάρις της Παναγίας μας καθαγιάζει τα υλικά αντικείμενα, τα οποία έχουν σχέση με την τιμητική της προσκύνηση. Οι πηγές των υδάτων είναι οι κυριότεροι δίαυλοι αγιασμού των πιστών.
῞Ενα από τα ονομαστά «αγιάσματα» υπήρξε το προαναφερόμενο της Κωνσταντινουπόλεως. Σήμερα στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν άπειρα «αγιάσματα». Σε όλα τα μεγάλα Προσκυνήματα της Παναγίας μας υπάρχουν ταυτόχρονα και «αγιάσματα». ᾿Αναφέρω για παράδειγμα το «αγίασμα» της Μεγαλόχαρης της Τήνου, του Μεγάλου Σπηλαίου, του Προυσού και άλλα.
Ο πιστός ορθόδοξος λαός μας σπεύδει να τιμήσει την Θεομήτορα και να ζητήσει την βοήθειά της. Τα ιερά Της Προσκυνήματα και «αγιάσματα» είναι τόποι έλξης χιλιάδων πιστών. Με δάκρυα στα μάτια πλησιάζουν τους ιερούς Της τόπους και εναποθέτουν σε Αυτή τα μεγάλα προβλήματά τους. ᾿Αγγίζουν τους αστείρευτους κρουνούς των «αγιασμάτων» Της, μεταλαμβάνουν από τα γάργαρα αγιασμένα νάματα και χρίουν με αυτό τα πονεμένα σαρκία τους. Εκείνη πλημμυρισμένη από ευσπλαχνία,
Εκείνη πλημμυρισμένη από ευσπλαχνία, χαρίζει απλόχερα τις ευλογίες Της. Πλήθος θαυματουργικών ιάσεων λαμβάνουν χώρα εκεί. Ο κάθε ευσεβής ορθόδοξος έχει να διηγηθεί κάποιο γεγονός θαυματουργικής επέμβασης της Παναγίας μας, στο οποίο έγινε αυτόπτης μάρτυρας. Ο κάθε ένας από εμάς έχει να επιδείξει μια προσωπική εμπειρία θαυμαστής ενέργειας Εκείνης στη ζωή του!
῞Ολα αυτά έχουν υπόψη τους οι πιστοί και γι’ αυτό γεραίρουν και τιμούν την γλυκιά μας Παναγία όπως της αξίζει. Γι’ αυτό και εμείς σήμερα συγκεντρωθήκαμε σ’ αυτόν εδώ τον ιερό χώρο να προσκυνήσουμε, να τιμήσουμε και να ευχαριστήσουμε την νοητή Ζωοδόχο Πηγή, την Μητέρα του Σωτήρα μας και να την παρακαλέσουμε να ανοίξει τους ακένωτους κρουνούς του θείου αγιασμού στον πολύπαθο κόσμο. Να είναι πάντοτε αρωγός στην ζωή μας και οδηγός στην ουρανοδρόμο πορεία μας.
(www.imkby.gr)
Η προέλευση της ονομασίας Μπαλουκλί ή Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα:
Η προέλευση της ονομασίας Μπαλουκλί ή Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα:
Μπαλούκ, (Balik) στα τουρκικά σημαίνει ψάρι. Η παράδοση μας λέει πως δίπλα στο Αγίασμα, στις 23 Μαΐου το 1453 μ.Χ. ένας μοναχός τηγάνιζε ψάρια, όταν κάποιος του είπε πως οι Τούρκοι πήραν την Πόλη. Ο μοναχός, τότε, απάντησε πως μόνο αν τα ψάρια που τηγάνιζε έφευγαν από το τηγάνι και έπεφταν μέσα στο Αγίασμα θα πίστευε ότι έγινε κάτι τέτοιο. Και τότε τα ψάρια ζωντάνεψαν και έπεσαν μέσα στο Αγίασμα. Μέχρι και σήμερα, μέσα στην δεξαμενή της Ζωοδόχου Πηγής υπάρχουν επτά ψάρια και μάλιστα από την μία πλευρά φαίνονται σαν μισοτηγανισμένα.
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη την Πόλη την μεγάλη.
Σαράντα μέρες έκαμεν ο ‘γούμενος το ψάρι στα χείλη του να βάλη.
Απ’ τες σαράντα κι ύστερα, πεθύμησε να φάγη τηγανισμένο ψάρι.
–Αν μας φυλάγ’ η Παναγιά καθώς μας’ε φυλάγει, την Πόλη ποιος θα πάρη;
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό, τρία ψαράκια πιάνει,
–Θεός να τα βλογήση!
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ’ αργυρό τηγάνι, για να τα τηγανίση.
Τα τηγανίζ’ από την μια, και πά’ να τα γυρίση κι από το άλλο μέρος.
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση, και τάχασεν ο γέρος!
–Μην τηγανίζης, γέροντα, και μόσχισε το ψάρι στην Πόλη την μεγάλη!
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν πάρει, μας κόβουν το κεφάλι!
–Στην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού ποδάρια!
Με φαίνεται σαν ψεύμα!
Μ’ αν είν’ αλήθεια το κακό, να σηκωθούν τα ψάρια να πέσουν μες στο ρεύμα!
Ακόμ’ ο λόγος βάσταγε, τα ψάρι’ απ’ το τηγάνι, την μια μεριά ψημένα,
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την λεκάνη, γερά, ζωντανεμένα.
Ακόμ’ ώς τώρα πλέουνε, κόκκιν’ από το μέρος, όπου τα είχε ψήσει.
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν’ αναστηθή κι ο γέρος
να τ’ αποτηγανίση.
Σύντομα ιστορικά στοιχεία για το Αγίασμα στο Μπαλουκλή.
Στην θαυματουργή πηγή αυτού του ιερού Ναού, βρήκε τη γιατρειά και ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός ο Α΄, ο Λέοντας ο ΣΤ΄ ο Σοφός, η γυναίκα του, Αγία βασίλισσα Θεοφανώ, ο Ρωμανός Α΄ ο Λεκαπηνός και η γυναίκα του, ο Πατριάρχης Στέφανος (886-912), ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Ιωάννης(964-966), αλλά και πλήθος ακόμη, άρχοντες και απλοί άνθρωποι εκεί γιατρεύτηκαν. Μέχρι και νεκρό ανέστησε το αγιασμένο νερό της Ζωοδόχου Πηγής.
Το Ναό της Ζωοδόχου Πηγής, γκρέμισαν οι Τούρκοι για να φτιάξουν με τα υλικά του το τέμενος του Σουλτάνου Βαγιαζήτ. Οι χριστιανοί στη θέση αυτή έχτισαν ένα παρεκκλήσι και αργότερα ένα πιο μεγάλο Ναό(1835).
Αυτού του ιερού Ναού της Υπεραγίας Θεοτόκου της Ζωοδόχου Πηγής, τα εγκαίνια εορτάζει η Εκκλησία μας την Παρασκευή της Διακαινησίμου (Λαμπροβδομάδα).
Ο δεύτερος κτήτωρ και ανακαινιστής του Ναού της Θεοτόκου των Πηγών, είναι ο Μεγάλος Αυτοκράτωρ Ιουστινιανός (527 – 565). Ο Ιουστινιανός, εκτός από τον περίλαμπρο και πολύκλαυστο Ναό της Αγίας Σοφίας, άφησε στην Πόλη και άλλα λαμπρά οικοδομήματα. Ένα από αυτά είναι και ο Ναός της Παναγίας των Πηγών, τον οποίο ανακαίνισε, και αυτό ύστερα από ένα θαύμα πού του έκανε η Παναγία, γιατρεύοντας τον από μια νεφρική ασθένεια.
Τρίτος κτήτωρ του Ναού και της Μονής πιά, γίνεται η Αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία, η συγκαλέσασα την Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο. Η Ειρήνη, γιατρεύτηκε από κάποια ασθένεια, και γι’ αυτό ως ευγνωμοσύνη προς την Παναγία, ανακαινίζει τον Ναό και το Μοναστήρι, με εικόνες και υπέροχα ψηφιδωτά.
Ο Ναός τον οποίο χτίζει η Ειρήνη η Αθηναία, γκρεμίζεται από ένα ισχυρό σεισμό, και οι μόνοι πού σώθηκαν ήταν οι Μοναχοί, σύμφωνα με τον ιστορικό Νικηφόρο Κάλλιστο.
Ο Ναός και το Μοναστήρι ξαναχτίζονται από τον Αυτοκράτορα Βασίλειο τον Α’ τον Μακεδόνα, για να ανακαινιστεί και πάλι από τους Αυτοκράτορες Λέοντα τον ΣΤ’ τον Σοφό, και τον Νικηφόρο Φωκά, ο οποίος παρακολούθησε και την Θεία Λειτουργία την ημέρα της Αναλήψεως.
Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας, ο Ναός καταλαμβάνεται από τους Λατίνους, για να επανέλθει κιαι πάλι στα χέρια των Ορθοδόξων μετά την ανακατάληψη της Πόλεως από τον Μιχαήλ τον Η’ τον Παλαιολόγο.
Ο Ναός και το Μοναστηριακό συγκρότημα, κατά τα χρόνια της Αλώσεως έπαθαν σοβαρές ζημιές από τους Οθωμανούς. Μετά την Άλωση το Μοναστήρι εγκαταλείπεται, για να ξαναρχίσει η ζωή και η λειτουργία του το 1727 επί Μητροπολίτου Δέρκων Νικοδήμου και Πατριάρχου Παϊσίου του Β’, όπου χτίζεται ένας μικρός Ναός και έτσι ξαναρχίζουν οι Λειτουργίες και οι ακολουθίες.
Το 1821, ο Ναός παθαίνει και πάλι σημαντικές καταστροφές από τους Γενιτσάρους. Μετά από 12 χρόνια, ο Πατριάρχης Κωνστάντιος ο Α’ ζητά την άδεια για την ανέγερση του Ναού. Ο Σουλτάνος Μαχμούτ ο Β’ το 1833 εκδίδει το Φιρμάνι και έτσι αρχίζει η ανοικοδόμηση του Ναού και των Κελλιών.
Το Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής, δέχτηκε τις επιθέσεις του όχλου την νύχτα της 6ης προς 7ην Σεπτεμβρίου του 1955, όπου καταστράφηκε ο Ναός, ενώ λεηλατήθηκαν και οι Τάφοι των Πατριαρχών, πού το 1860 περίπου και μετά θάπτονται εκεί.
Σήμερα το Μοναστήρι, ανακαινισμένο χάρη στις ενέργειες του Παναγιωτάτου Οικουμενικού μας Πατριάρχου κυρίου Βαρθολομαίου, διαλαλεί στα πέρατα της Οικουμένης, την Δόξα της Παναγίας της Μπαλουκλιώτισσας, όπως την έλεγε η Λωξάνδρα, αλλά και την ένδοξη ιστορία του Γένους μας. Μοναχές προερχόμενες από διάφορα Μοναστήρια της Ελλάδος σήμερα, κάθε τρείς μήνες διακονούν το ιστορικό αυτό Μοναστήρι και το Αγίασμα της Παναγίας.
Το Μοναστήρι αυτό είναι συνδεδεμένο και με το Γένος μας, αφού σύμφωνα με την ιστορία και την παράδοση, την ημέρα της Αλώσεως, ο Καλόγερος δεν πίστεψε πώς η Πόλη έπεσε, και γι’ αυτό ζήτησε τα ψάρια πού τηγάνιζε να βγούν και να πέσουν μέσα στο αγίασμα. Και όπως θέλει η παράδοση το θαύμα έγινε. Αυτή την ιστορία, ο Μεγάλος μας Ποιητής Γεώργιος Βιζυηνός, την έκανε ποίημα, με τον τίτλο ” Το Μπαλουκλή (Τα ψάρια της Ζωοδόχου Πηγής)”.
Το εκπληκτικό αυτό ποίημα τελειώνει:
“Ακόμα ως τώρα πλέουνε, κόκκιν’ απ’ το’ να μέρος, όπου τα έχει ψήσει.
φυλάνε το Βυζάντιο ν’ αναστηθεί, κι ο γέρος να τ’ αποτηγανίσει”
Τετάρτη 8 Μαΐου 2013
Η Ζωοδόχος Πηγή
web statistics
Με το όνομα Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλί ή Παναγία η
Μπαλουκλιώτισσα φέρεται ιερό χριστιανικό αγίασμα που βρίσκεται στη
Κωνσταντινούπολη έξω από τη δυτική πύλη της Σηλυβρίας, όπου υπήρχαν τα λεγόμενα
"παλάτια των πηγών" στα οποία οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες παραθέριζαν
την Άνοιξη. Πήρε την ονομασία του από το τουρκικό όνομα Balık (= ψάρι) και
περιλαμβάνει το μοναστήρι, την εκκλησία και το αγίασμα.
Για την αποκάλυψη του Αγιάσματος υπάρχουν δυο εκδοχές:
α) Η πρώτη, που εξιστορεί ο Νικηφόρος Κάλλιστος αναφέρει
ότι: Ο μετέπειτα Αυτοκράτορας Λέων ο Θράξ ή Λέων ο Μέγας (457 - 474 μ.Χ.), όταν
ερχόταν ως απλός στρατιώτης στην Κωνσταντινούπολη, συνάντησε στη Χρυσή Πύλη
έναν τυφλό που του ζήτησε νερό. Ψάχνοντας γιά νερό, μιά φωνή του υπέδειξε την
πηγή. Πίνοντας ο τυφλός και ερχόμενο το λασπώδες νερό στα μάτια του
θεραπεύτηκε. Όταν αργότερα έγινε Αυτοκράτορας, του είπε η προφητική φωνή, πως
θα έπρεπε να χτίσει δίπλα στην πηγή μια Εκκλησία. Πράγματι ο Λέων έκτισε μια
μεγαλοπρεπή εκκλησία προς τιμή της Θεοτόκου στο χώρο εκείνο, τον οποίο και
ονόμασε «Πηγή». Ο Κάλλιστος περιγράφει τη μεγάλη αυτή Εκκλησία με πολλές
λεπτομέρειες, αν και η περιγραφή ταιριάζει περισσότερο στό οικοδόμημα του Ιουστινιανού.
Ιστορικά πάντως είναι εξακριβωμένο, ότι το 536 μ.Χ. στη Σύνοδο της
Κωνσταντινουπόλεως, υπό τον Πατριάρχη Μηνά 536 - 552 μ.Χ.), λαμβάνει μέρος και
ο Ζήνων, ηγούμενος «του Οίκου της αγίας ενδόξου Παρθένου και Θεοτόκου Μαρίας εν
τη Πηγή».
β) Η δεύτερη, που εξιστορεί ο ιστορικός Προκόπιος,
τοποθετείται στις αρχές του 6ου αιώνα και αναφέρεται στον Ιουστινιανό. Ο
Ιουστινιανός κυνηγούσε σ' ένα θαυμάσιο τοπίο με πολύ πράσινο, νερά καί δένδρα.
Εκεί, σαν σε όραμα, είδε ένα μικρό παρεκκλήσι, πλήθος λαού και έναν ιερέα
μπροστά σέ μιά πηγή. «Είναι η πηγή των θαυμάτων» του είπαν. Και έχτισε εκεί
μοναστήρι με υλικά που περίσσεψαν από την Αγιά Σοφιά. Ο Ι. Κεδρηνός αναφέρει
ότι χτίστηκε το 560 μ.Χ.
Χρονοδιάγραμμα κυριοτέρων γεγονότων και συμβάντων
626 μ.Χ. Επιδρομή
των Αβάρων, αλλά οι βυζαντινοί σώζουν το ιερό αγίασμα.
790 μ.Χ. Ο
Ψευδο-κωδινός αναφέρει ότι η αυτοκράτειρα Ειρήνη επισκεύασε την εκκλησία, που
ειχε πάθει μεγάλη καταστροφή από σεισμό.
869 μ.Χ. Νέα
επισκευή, ύστερα από νέο σεισμό, από τον Βασίλειο Α' τον Μακεδόνα (867 - 886
μ.Χ.) κατα πληροφορία του Νικηφόρου Καλλίστου.
924 μ.Χ. Σε
επιδρομή των Βουλγάρων ο Συμεών καίει την εκκλησία, αλλά αναστηλώνεται αμέσως
αφού το 927 μ.Χ. έγιναν εκεί οι γάμοι του ηγεμόνος των Ρώσων Πέτρου με τη
Μαρία, εγγονή του Ρωμανού Λεκαπηνού.
966 μ.Χ. Έχει
διασωθεί η περιγραφή μιας επίσημης τελετής στη γιορτή της Αναλήψεως, στην οποία
έλαβε μέρος ο Νικηφόρος Φωκάς (963 - 969 μ.Χ.) με όλη την αυλή. Η πομπή έφτανε
με πλοίο και από τη Χρυσή Πύλη συνέχιζε με άλογα. Το συγκεντρωμένο πλήθος
ζητωκραύγαζε και προσέφερε λουλούδια και σταυρούς. Όταν εμφανιζόταν ο
αυτοκράτωρ ο Πατριάρχης τον ασπαζόταν και στη συνέχεια έμπαιναν μαζί στο ναό,
όπου στο χώρο του ιερού είχε στηθεί εξέδρα, απ᾽ όπου ο αυτοκράτωρ
παρακολουθούσε τη λειτουργία. Στο τέλος της γιορτής ο αυτοκράτωρ καλούσε τον
Πατριάρχη σε επίσημο τραπέζι.
1078 μ.Χ. Η
μονή της Πηγής θεωρείται τόπος εξορίας, αφού εκεί απομονώνεται ο Γεώργιος
Μονομάχος.
1084 μ.Χ. Ο
Αλέξιος Α' Κομνηνὸς (1081 - 1118 μ.Χ.) περιόρισε τον φιλόσοφο Ιωάννη Ιταλό στη
μονή της Πηγής για να καταπαύση ο αναβρασμός που είχε δημιουργηθεί από τις
ιδέες του.
1204 - 1261 μ.Χ. Το
ιερό της Πηγής περιέρχεται στους Λατίνους.
1328 μ.Χ. Ο
νεαρός Ανδρόνικος Γ' ο Παλαιολόγος (1328 - 1341 μ.Χ.) χρησιμοποιεί τη μονή ως ορμητήριο
πριν καταλάβει την Κωνσταντινούπολη.
1330 μ.Χ. Ο
Ανδρόνικος Γ', που βρίσκεται ετοιμοθάνατος στο Διδυμότειχο, πίνει νερό από το
αγίασμα της Πηγής που του έφεραν και γιατρεύεται.
1341 μ.Χ. Ιερέας
της Πηγής, ονόματι Γεώργιος, είναι μάρτυρας σε νοταριακή πράξη.
1347 μ.Χ. Η
Ελένη, κόρη του Ιωάννου Καντακουζηνού, παρουσιάζεται στο μέλλοντα σύζυγό της
Ιωάννη Ε' Παλαιολόγο (1341 - 1391 μ.Χ.) ντυμένη με την επίσημη ενδυμασία της
αυτοκράτειρας, μέσα στον ιερό χώρο της Πηγής. Σύμφωνά με παλαιό έθιμο η μέλλουσα
αυτοκράτειρα όταν έφθανε στην Πόλη από τα μέρη της ξηράς έπρεπε να συναντηθεί
με τον αυτοκράτορα στην Πηγή.
1422 μ.Χ. Κατα
τη διάρκεια της πολιορκίας της Κωνσταντινουπόλεως ο σουλτάνος Μουράτ Β'
εγκαταστάθηκε μέσα στην εκκλησία.
1547 μ.Χ. Ο
Pierre Gylles σημειώνει το 1547 μ.Χ. ότι η εκκλησία δεν υπάρχει πια, αλλά οι
ασθενείς εξακολουθούν να επισκέπτονται την Πηγή.
1727 μ.Χ. Ο
μητροπολίτης Δέρκων Νικόδημος έχτισε ναΐσκο και ανανέωσε τη λατρεία. Οι
Αρμένιοι ζητούσαν συμμετοχή στο ιερό της Πηγής, αλλά η μεγάλη παράδοση και τα
σουλτανικά φιρμάνια αναγνώριζαν την κυριότητα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
1825 μ.Χ. Καταστροφή
της πηγής από τους γενίτσαρους.
1827 μ.Χ. Ανεύρεση
της Ιεράς εικόνας της Θεοτόκου εικονιζόμενη υπέρ της Ζωοδόχου Πηγής.
1833 μ.Χ. Ο
πατριάρχης Κωνστάντιος Α' (1830 - 1834 μ.Χ.), με άδεια του σουλτάνου, έχτισε τη
σημερινή εκκλησία, της οποίας τα εγκαίνια έγιναν το 1835 μ.Χ. Σήμερα, εκτός από
τη μεγάλη εκκλησία, λατρευτικό κέντρο του μεγάλου κτιριακού συγκροτήματος
αποτελεί ο υπόγειος ναός της Ζωοδόχου Πηγής, όπου η δεξαμένη με το αγίασμα και
τα ψάρια.
Γράφοντας τον 14ο αι. μ.Χ. για το αγίασμα της Πηγής ο
Νικηφόρος Κάλλιστος παραθέτει, από διάφορες πηγές, ένα κατάλογο 63 θαυμάτων,
από τα οποία τα 15 φθάνουν ως την εποχή του.
Σήμερα στην αυλή της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκονται οι τάφοι των
Οικουμενικών Πατριαρχών. Το δε αγίασμα βρίσκεται στον υπόγειο Ναό και
αποτελείται από μαρμαρόκτιστη πηγή, το νερό της οποίας θεωρείται αγιασμένο. Απ'
εδώ διαδόθηκε ο τύπος της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο.
Είναι αξιοσημείωτο ότι ψηφιδωτή παράσταση της εικόνας σώζεται στον εσωνάρθηκα
της Μονής της Χώρας.
Σε ανάμνηση των εγκαινίων του Ναού από τον Αυτοκράτορα
Λέοντα η Εκκλησία καθιέρωσε την κατ΄ έτος εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, την
Παρασκευή της Διακαινήσίμου Εβδομάδας.
Ο Ναός αυτός έμεινε γνωστός στην ιστορία ως το αγίασμα του
«Μπαλουκλί». «Μπαλούκ» στα τουρκικά σημαίνει ψάρι και η παράδοση μας λέει πως
εκεί δίπλα στο αγίασμα, στις 23 Μαΐου 1453 μ.Χ. ένας καλόγερος τηγάνιζε ψάρια,
όταν κάποιος του έφερε την είδηση πως πήραν την Πόλη οι Τούρκοι. Ο καλόγερος
απάντησε πως μόνο αν τα ψάρια που τηγάνιζε έφευγαν απ΄ το τηγάνι και έπεφταν
μέσα στο αγίασμα θα πίστευε ότι έγινε κάτι τέτοιο. Και πραγματικά τα ψάρια
ζωντάνεψαν και έπεσαν μέσα στην πηγή του αγιάσματος. Μέχρι σήμερα δε, μέσα στην
δεξαμενή της Ζωοδόχου Πηγής διατηρούνται επτά ψάρια και μάλιστα σαν να είναι
μισοτηγανισμένα απ΄ την μια πλευρά
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)