Παναγάι η Γραμμουστιανή (Αφιέρωμα)

web statistics

H εικόνα της Παναγιάς της «Οδηγήτριας» -ζωγραφισμένη στην Βενετία πριν 400 χρόνια-  βρίσκεται σήμερα στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής του Άργους Ορεστικού.

Κάθε χρόνο οι Γραμμουστιάνοι την ανέβαζαν πάνω σε ειδικό άλογο ντυμένη με κόκκινο βελούδο με χρυσά σιρίτια, την τοποθετούσαν στην εκκλησιά της Παναγιάς για όλο το καλοκαίρι και μετά με τον ίδιο τρόπο την κατέβαζαν όταν έφευγαν για τα χειμαδιά.

Στη Βενετία είναι επίσης τυπωμένο και το Ιερό Ευαγγέλιο της Παναγιάς της Γράμμουστας. Μπορούμε να διαβάσουμε «Εν Ενετίησιν 1748». Το ευαγγέλιο δείγμα υψηλής βενετσιάνικης αισθητικής, είναι θαυμάσια εικονογραφημένο και φέρει παραστάσεις από τη ζωή του Χριστού και από τους Ευαγγελιστές.

Στο Άργος Ορεστικό υπήρχε εκκλησία της Παναγιάς όπου αναφέρεται ότι χτίστηκε με χρήματα των τσελιγκάδων του Γράμμου Χατζοπουλαίων, Πισιωταίων από το 1870.

Η εικόνα της Παναγιάς της «Οδηγήτριας» κατά τους χειμερινούς μήνες μεταφερόταν στο Άργος Ορεστικό όπου και τοποθετούνταν στην εκκλησία που λειτουργούσε μέχρι που το 1941 βομβαρδίστηκε από τους Ιταλούς.

Δίπλα στην εκκλησία βρισκόταν ένας οικίσκος με πυρομαχικά και προφανώς οι Ιταλοί δεν πέτυχαν στόχο τους.

Η εκκλησία της Παναγιάς κατεδαφίστηκε μεταπολεμικά στην δεκαετία του 50 και οι εικόνες μεταφέρθηκαν στην Κορησό και την Μητρόπολη.

Σήμερα η εικόνα μεταφέρεται στη Γράμμουστα μόνο για την ημέρα Παναγίας.

Οι Γραμμουστιάνοι

Να σημειωθεί ότι Γραμμουστιάνοι είναι οι Βλάχοι της Προσοτσάνης  που οι ρίζες τους βρίσκονται στην Γράμμουστα του νομού Καστοριάς και βρέθηκαν στην άλλη πλευρά τής Μακεδονίας, ύστερα από μετοίκηση στην περιοχή του Άνω Νευροκοπίου.

Αιτία της μετακίνησής τους ήταν οι διαρκείς λεηλασίες των Τουρκαλβανών. Έτσι προς το τέλος του 18ου αιώνα μια ομάδα από την Γράμμουστα με μια ομάδα από τα ορεινά των Τρικάλων, οι Μοστιανοί, κατευθύνθηκαν προς το Άνω Νευροκόπι όπου δημιούργησαν το χωριό Παπά Τσαϊρ.

Η εγκατάσταση τους εκεί δεν έδειχνε σημεία νέας προσφυγιάς.

Η εκκλησία και το σχολείο έδεσαν τους νέους κατοίκους περισσότερο με την ήρεμη περιοχή αλλά το 1913, λίγο πριν διαμορφωθούν τα σημερινά σύνορα, άτακτες ομάδες αιμοσταγών Βουλγάρων έκαψαν και λεηλάτησαν το Παπά Τσαϊρ, για να μετακινηθούν οι Βλάχοι σε χωριά της Δράμας Προσοτσάνη, Μικρόπολη, των Σερρών Οινούσσα, Πρώτη, Ροδολίβος και αλλού.

Το δράμα, το ξεκλήρισμα, την καταστροφή και τα θύματα τού Παπά Τσαϊρ θρηνούν ακόμα οι απόγονοί τους όπου και αν βρίσκονται

Oμιλία του Προέδρου της Π.Ο.Π.Σ Βλάχων στην υποδοχή της Ιεράς Εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας της Γράμμουστας

Σεβασμιώτατε, Κύριε Δήμαρχε, Κύριε πρόεδρε των Γραμμουστιάνων, Κύριε πρόεδρε της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Φίλες και φίλοι, Προσκυνητές ευλαβικοί της «Παναγιάς της Γραμμουστιανής»,
Συρρεύσαμε σήμερα όλοι μας εδώ να προσκυνήσουμε τη Χάρη της, την Παναγιά την Οδηγήτρια, προστάτιδα των Γραμμουστιάνων Βλάχων, Τροφό και Μητέρα του Γένους των Χριστιανών.
Η συμβολική σημασία της εικόνας της «Παναγιάς της Γραμμουστιανής» ξεπερνά τη θρησκευτική της διάσταση. Για τους Γραμμουστιάνους Βλάχους είναι το σύμβολο της εξιδανικευμένης, απωλεσθείσας ορεινής τοπικότητας τους. Η εικόνα της Παναγιάς της Γραμουστιανής στο Άργος Ορεστικό διαμεσολαβεί για τους Γραμμουστιάνους όχι μόνο στον Υιό της. Είναι ταυτόχρονα ο διαμεσολαβητής κι η κιβωτός της ιστορικής μνήμης μιας χαμένης πατρίδας.

Σκορπισμένοι, κυνηγημένοι απ’ τον κατακτητή οι Γραμμουστιάνοι Βλάχοι στα Νότια Βαλκάνια, διασώζουν σήμερα μαζί με τη μνήμη της λεηλατημένης και κατεστραμένης τους πατρίδας την εικόνα της Παναγιάς της Οδηγήτριας.. Στον ερειπιώνα σήμερα της εκκλησιάς της στην ορεινή Γράμμουστα φυλάσσεται, όσο και αυτό να ηχεί παράδοξο, η μνήμη της ορεινής πατρίδας, το αίσθημα του κοινώς ανήκειν σε μια ομάδα ανθρώπων, σε μια κοινωνία οργανωμένη για αιώνες με τάξη και σειρά. Σε μια κοινωνία αξιών. Μια Κοινότητα της οποίας η αυτοπραγμάτωση κι επιβεβαίωση είχε κορυφαία μέρα της τη γιορτή της Παναγιάς. Η Χάρη της λοιπόν συνιστά το ιδεώδες σύμβολο γύρω από το οποίο η Κοινότητα κι η Κοινωνία της Γράμμουστας συνέρχονταν στο παρελθόν και στο οποίο αναφέρονται οι διάσπαρτοι Γραμμουστιάνοι του παρόντος.
Η θρησκευτική ιδιοπροσωπία της λατινόφωνης Ρωμιοσύνης, συνδέεται άρρηκτα ανά τους αιώνες με τη Χριστιανοσύνη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, του Σεπτού Οικουμενικού μας Πατριαρχείου. Η πολιτική της ιδιοπροσωπία ταυτίζεται με αυτή του Γένους των Ρωμαίων. Σ’ αυτή τη σύνθεση οι Γραμμουστιάνοι Βλάχοι δώσαν μαρτυρία Πίστεως και Πατρίδος στους αγώνες για την Ελευθερία του Γένους μας ως Ελληνεπώνυμου πλέον στους νεώτερους χρόνους. Με προστάτιδα, καταφύγιο, παρηγοριά και οδηγό την Παναγιά τη Γραμμουστιανή. Εγκώλπιο της μνήμης και αισιόδοξη οδηγό του μέλλοντος.
Γι’ αυτό και συγχαίρω το Σύλλογο των Γραμμουστιάνων για την πρωτοβουλία των εκδηλώσεων. Οι Γραμμουστιάνοι της Προσοτσάνης κρατούν άσβεστη την καντήλα της μνήμης της λεηλατημένης και κατεστραμένης ορεινής τους πατρίδας. Με συνείδηση και πίστη αναφέρονται στα πραγματικά σύμβολα των πατέρων τους και τα τιμούν. Είθε η Παναγιά η Γραμμουστιάνα να μας ενδυναμώνει και να μας οδηγεί στη Γράμμουστα των διαχρονικών κι ανθρωπιστικών αξιών.

Μιχάλης Μαγειρίας

Πρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων

photo: http://grammoustianoi.gr