Η σχέση της Αγίας Ζώνης με την Κρήτη

web statistics

Πρωτοπρεσβύτερος Ευάγγελος Παχυγιαννάκης

Με την έναρξη της Επαναστάσεως του 1821 οι διωγμοὶ των Τούρκων έγιναν φοβερώτεροι σ᾿ όλη την μεγαλόνησο, με αποτέλεσμα τρεις από τους πατέρες της Μονής, οι ιερομόναχοι Νεόφυτος και Αμβρόσιος και ο μοναχὸς Μακάριος, μετά απο βασανιστήρια, να θανατωθούν. Την ίδια τύχη είχε ο μητροπολίτης Κρήτης Γεράσιμος (Παρδάλης) και οι Μητροπολίτες: Νεόφυτος (Φυντικάκης) Κνωσού, Ιωακείμ, Χερρονήσου, Ιερόθεος, Λάμπης, Σητείας, Ζαχαρίας – ο Διοπόλεως, Καλλίνικος και ο Αυλοποτάμου ήσαν πεθαμένοι με πανώλην εις την Μονήν Απεζανών, πρότερον. (Μεν. Παρλαμά,«Ιστορικά και βιογραφικά σημειώματα του Στεφ. Νικολαϊδου»…). Τότε, «το πρωί της 24^ης Ιουνίου, έγινε η μεγαλύτερη σφαγή που γνώρισε η Κρήτη κι έμεινε στη μνήμη του λαού ως «ο μεγάλος αρμπεντές». Σε 800 υπολογίζονται οι νεκροί της ημέρας εκείνης στο Μεγάλο Κάστρο και στα περίχωρα. Ανάμεσά τους ήταν οι επισημότεροι Έλληνες, όπως ο διάσημος για τη λογιότητά του γιατρός Ιωάννης Ελευθεραίος (Θεοχ. Δετοράκη, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, σελ.323,324).

            Ιερά Ακολουθία των Αγίων ενδόξων νέων Ιερομαρτύρων Γερασίμου Κρήτης, Νεοφύτου Κνωσού, Ιωακείμ Χερρονήσου, Ιεροθέου Λάμπης, Ζαχαρίου Σητείας Ιωακείμ Πέτρας, Γερασίμου Ρεθύμνης, Καλλινίκου Κυδωνίας, Μελχισεδέκ Κισάμου, Καλλινίκου Διουπόλεως και των συν αυτοίς εν Κρήτη μαρτυρησάντων κατά τα έτη 1821-1822, των οποίων η μνήμη εορτάζεται την 23^ηΙουνίου, συνέταξαν ο νυν Μητροπολίτης Ρόδου κύριος Κύριλλος και ο Πρωτοπρεσβύτερος Ευάγγελος Παχυγιαννάκης (ΚΡΗΤΙΚΟΝ  ΠΑΝΑΓΙΟΝ, τόμ. Β΄, σελ.327-341).

Οι εναπομείναντες δύο Βατοπαιδινοὶ μοναχοὶ Διονύσιος και Δωρόθεος και ο ιεροδιάκονος Παρθένιος, εν μέσω πολλαπλών κινδύνων, κρατούντες το σεντούκι με την Τιμία Ζώνη και τον Τίμιο Σταυρό, πηδήσαντες απὸ το τείχος της Μητροπόλεως Κρήτης «κατέφυγον εις εν οσπίτιον τούρκικον, απὸ τα λεγόμενα των Κουρμούληδων», κατὰ το έγγραφο, που ήσαν κρυπτοχριστιανοί. Όταν, όμως, οι Τούρκοι τους αντιλήφθησαν, τους κατεδίωξαν, τους πήραν το κιβώτιο με τα άγια κειμήλια και τα έφεραν στον βεζύρη του Ηρακλείου. Μετά τρεις μήνες έπαυσαν οι διωγμοί. Οι αγιορείτες έσπευσαν και τα εζήτησαν, αλλ᾿ «εκείνος τα παρέδωκεν εις τον Αγγλικὸν κόνσολαν κύριον Δομένικον, λαβὼν απὸ αυτὸν ιδιόχειρο ενσφράγιστο μαρτυρικὸν Γράμμα της περιλαβής των, δια ιδικήν του ασφάλειαν» (Ζαχαρία Πρακτικίδη, Συνοπτικὴ ἱστορία τοῦ κατὰ τὴν νῆσον Κρήτης… συμβὰντος πολέμου κατὰ τὸ 1821, Περιοδ. Χρυσαλλίς, τόμ. Δ´ (1866) σελ. 158).

            Οι πατέρες, τότε, παρεκάλεσαν τον Άγγλον πρόξενον Κρήτης Δομήνικον Σανταντώνιον να τους προσφέρει προστασίαν. Επειδή, όμως και στο Άγγλικὸ Προξενείο εκινδύνευαν απὸ βίαιο θάνατο, ο πρόξενος, ο ἀδεφός του και η σύζυγός του Στεφανία, τους εφυγάδευσαν με σκάλες απὸ τα παράθυρα του Προξενείου και τους εμπαρκάρησαν σε καράβι με γαλλικὴ σημαία, αφού πρώτα επλήρωσαν στον πρόξενο 10.000 γρόσια, με σκοπὸ νὰ πάρει πίσω από τον ἡγεμόνα το σεντούκι με τα δύο ιερὰ λείψανα, που με κίνδυνο της ζωής τους είχαν διασώσει από την μανία των Τούρκων.

           Πράγματι, ευθύς, ως αναχώρησαν οι μοναχοί, ο πρόξενος έσπευσε και παρέλαβε απὸ τον ηγεμόνα της Κρήτης το σεντούκι με τα κειμήλια. Εν τω μεταξύ, επειδὴ το καράβι συνάντησε στο ταξίδι του πολλὰ εμπόδια, αναγκάστηκε να επιστρέψει και πάλι στο Κάστρο της Κρήτης, όπου, καθὼς το είδαν οι επαναστατημένοι Τούρκοι «επήραν τους δύο καλογήρους και τους έδεσαν… και τους επήγαν δέρνοντάς τους εις τον πασάν…». Εκείνος, τον μεν Δωρόθεον εχάρισε ως δούλον σ᾿ έναν Τούρκο, τον δε Διονύσιον οι Τούρκοι εξεβίαζαν να γίνει μωαμεθανός. Μπροστά στη γενναία άρνησή του, οι Τούρκοι ετρύπησαν με πυρωμένη σούβλα τα μηνίγγια του. Μέχρι τέλους ο οσιομάρτυρας μοναχὸς παρέμεινε ανυποχώρητος… Το πρωί της Καθαράς Δευτέρας τον εκρέμασαν (Γ. Μαρτζέλου, Οι Άγιοι της Μονής Βατοπαιδίου, Ιερὰ Μονὴ Βατοπαιδίου, ό. π., σελ. 112).

        Βλέποντας ο πρόξενος, ότι οι τουρκικὲς ταραχὲς και οι διωγμοὶ συνεχίζοντο, αναγκάσθηκε και εκείνος να εγκαταλείψει την Κρήτη, παίρνοντας μαζὶ το σεντούκι με τα ιερά κειμήλια και επιπλέον την κάρα του αγίου Ανδρέα, χωρὶς τη θήκη της, που είχε παραμείνει προς φύλαξη στη Μητρόπολη με τα άλλα αφιερώματα των χριστιανών.

Όταν, λοιπόν, ο πρόξενος έφθασε στο λιμάνι της Δίας (Ντίας), βορείως του Ηρακλείου για να αποπλεύσει, το γράμμα της παραλαβής των «Αγίων» υπέγραψαν, εκτός απὸ τον ίδιο και τέσσερις ορθόδοξοι καπετάνιοι απὸ την Σκλαβουνία, δηλ. την Ανατολική Μακεδονία, εκ των οποίων ο ένας, όταν επεσκέφθη το Άγιον Όρος, εγνώρισε στοὺς μοναχοὺς της Μονής Βατοπαιδίου τα συμβάντα. Προορισμὸς του προξένου ήτο να φθάσει στὴ Μάλτα και από εκεί στη Σικελία. Όμως, στη διάρκεια του ταξιδίου έπνευσαν ισχυροί άνεμοι, το πλοίο άλλαξε πορεία και λόγῳ της καιρικής ανάγκης ελλιμενίστηκε στη Σαντορίνη. Μας είναι ακόμη άγνωστο αν ο ελλιμενισμός έγινε στον όρμο των Φηρών ή του Αθηνιού. Πιθανότερο είναι ότι έγινε στον Αθηνιό, επειδή την περίοδο εκείνη εξυπηρετούσε την οινεμπορικὴ κίνηση της νήσου, ύστερα απὸ τα βασικὰ λιμενικά του έργα (Ματθ. Ε. Μηνδρινού, Ο ταρσανάς του Αθηνιού, εφημ. «Θηραϊκά Νέα», Οκτώβριος 1994, σελ. 1).

Φέρνοντας μαζί του ο πρόξενος και τα τρία άγια λείψανα, ανέβηκε στα Φηρά, όπου ενημέρωσε το Αγγλικό Θηραϊκό προξενείο περὶ του σκοπού της αφίξεώς του. Αρχικώς προσφέρθηκαν να τον φιλοξενήσουν οι Καθολικοὶ των Φηρών. Στη συνέχεια, όμως, γνωρίσθηκε, ως άριστος ιατρός, με άλλα σημαίνοντα πρόσωπα της πόλεως, καθὼς και με Κρητικοὺς που ήταν γνωστοὶ στὴν οικογένειά του κατὰ την διαμονή του στην Κρήτη (Βασ. Σφυρόερα, Κρητικὰ επώνυμα στις Κυκλάδες. Ανάτυπο από  τα πρακτικὰ Β´ Κρητολογικού Συνεδρίου (1969), σελ. 465).